Jahon tarixi kafedrasi

I bosqich. Ilk mudofaa devori. Eni asosida 2,5 metr, yuqorida 1,8 metr, saqlangan balandligi 2,5 metr.

II bosqich. Ikkinchi devorni qurish uchun ilk devor ichki tomonda taroshlanadi. Natijada devor qalinligi asosida 4 metrga, yuqorida 2,2 metrga etadi.

III bosqich. Asosiy devorga har ikki tomondan “qo‘sh” devor (“rubashka”) paxsa va g‘ishtdan tiklandi. Bu bosqichda mudofaa devorining qalinligi asosida 7,3 metr, yuqori qismida 3,4 metr, saqlangan balandligi 4,2 metr (Matbabaev B.X, B.Abdullaev., 2002. S. 101-104).

Ark deb atalmish tepaning janub tomonida stratigrafik qazishma ishlari amalga oshirildi. Bu tepaning ko‘rinish yumaloq, o‘lchamlari 80X65 m, balandligi 10 metr. Qazishma o‘lchamlari uzunligi 24 metr, eni 4 metr. Qazishmada 10,8 metr qalinlikda madaniy qatlamlar va beshta qurilish bosqichi qoldiqlari aniqlandi. Hozirgi sathdan 3 metr chuqurlikda madaniy qatlamlar davom etmoqda. Faqat ularni ochishga er osti suvlari xalaqit beradi (Zadneprovskiy YU.A, Matbabaev B.X., 1991. S. 62-72).

Qazishma paytida salmoqli arxeologik kompleks aniqlandi va u uzoq tarixiy davrni qamrab oladi. Bu kompleks sanasi miloddan avvalgi III-II asrlar – milodning IV-V asrlari deb belgilandi.

Mingtepada o‘tkazilgan arxeologik qazishmalar Farg‘onaninng Davan podsholigi davridagi tarixi va madaniyatini o‘rganishda yangi ma’lumotlar berdi. Shahar to‘g‘riburchak rejali burjlar bilan ta’minlangan kuchli devorlar himoyasida bo‘lgan. Arkda 5 metrli tagkursi qurilgan va uni ustida mahobatli bino qurilgan bo‘lishi kerak. Bu ma’lumotlar juda muhim ahamiyatga ega, chunki ko‘p tadqiqotchilar Mingtepani qadimgi Farg‘ona davlatining poytaxti Ershi shahri bilan solishtiradilar.

Ma’lumki, Xitoy yilnomalari qadimgi Farg‘ona podsholigi Davanda 70 dan ortiq katta va kichik shaharlar bo‘lgan deb xabar beradilar. Manbalarda ulardan uchtasining nomlanishi aytib o‘tiladi: Ershi, YUchen va Guyshan. Ershi shahrida hukmdor qarorgohi joylashgan. Qadimgi mualliflar aytishicha, bu shaharda mashhur “samoviy tulporlar” etishtirilgan. Shahar ikki qismdan iborat: ichki va tashqi (Bichurin N.YA., 1950. S. 162-168, 186-187). Mingtepa shahar xarobasini dastlab A.N. Bernshtam podsholik poytaxti Ershi bo‘lishi kerak deb fikr bildirgan. Olimning bu salohiyatli xulosasi ko‘pgina farg‘onashunoslar (YU.A. Zadneprovskiy, N.G. Gorbunova, G.A. Brikina, B. Abdulg‘ozieva, G.P. Ivanov, B.X. Matboboev va b.). va qo‘shni hududlarda ishlaydigan mutaxassislar tomonidan ma’qullangan (bu haqda fikrlarni qarang: Tashbaeva X.I., 2005). Yuqorida keltirilgan Xitoy manbasiga asosan, Ershi birinchidan, vodiy Sharqiy tomonida joylashgan; ikkinchidan, Mingtepada xitoylar bostirib kirgan paytdagi (mil. avv. II asr) qalin madaniy qatlamlar va ular qamal qilgan devorga juda o‘xshaydigan mudofaa inshootlari (ichki va tashqi devorlar) mavjud; uchinchidan, Mingtepachalik ulug‘vor va katta yodgorlik vodiyda hozircha topilgani yo‘q. Bunga qo‘shicha etib, Mingtepa yaqinida topilgan “samoviy tulporlar” tasviri tushirilgan va miloddan avvalgi II asr bilan belgilangan qoyatosh rasmlarini ham eslatib o‘tish kerak.