Jahon tarixi 11 1-§. "Sovuq urush"ning boshlanishi

SEATO - Janubi-Sharqiy Osiyo shartnomasi tashkiloti (ingliz.) - milliy-ozodlik harakatlari bilan kurashish uchun tashkil etilgan harbiy-siyosiy guruh. U 1954-yil 8 sentyabr­da tashkil etilgan bo’lib, 1977-yil iyundan o’z faoliyatini to’xtatgan. 1953-yil avgustda Eronda milliy boyliklarning xorijiy kompaniyalar tomonidan talanishini himoya qilish siyosatini yurgizgan Mosaddiq hukumati ag’darib tashlandi. Bu esa Eronning harbiy ittifoqlarga birlashishiga yo’l ochib berdi.
"Kuch nuqtai nazari­dan" AQSH tutgan yo’lning davom etishi
N.Bulganin, D.Eyzenxauer, E.For va E.Iden. 1954-yil. Jeneva konferensiyasi.
Eronning amerikaparast bo’lgan yangi hukumati Turkiya, Pokiston va Iroq bilan birga AQSH boshchiligi­da hamda Buyuk Britaniya ishtirokida navbatdagi blok - Bag’dod paktini tuzishga rozi bo’ldi (1954-yil). Amerikaning turli paktlar tar­mog’i Tinch okeanidan to O’rtayer dengizigacha bo’lgan butun Osiyoni qamrab oldi. Biroq AQSH siyosati Osiyo mamlakatlarining milliy-ozodlik harakat­lari qarshiligiga duch keldi. Bu kuch milliy o’zlikni uyg’otdi, amerikaparastlikka qarshilik esa Osiyo milliy­ ozodlik harakatidagi kuchli omillardan biri bo’lib qoldi. 1958-yil 14-iyulda yuz bergan inqilob natijasida Iroq respublika deb e’lon qilindi. Bag’dod pakti yo’qqa chiq­di. Kurash qo’shni Livanda ham kuchaydi. Bunga javoban esa 1958-yili Amerika hukumati Livanga, Angliya esa Iordaniyaga desant tushirdi. Ingliz-amerika zo’ravonligi ko’pgina arab va boshqa mamlakatlar, AQSHning ayrim tarafdorlari tomonidan qoralandi. BMTning sessiyasi chaqirilib AQSH va Angliya qo’shinlarining zudlik bilan Yaqin Sharqdan olib chiqib ketilishi talab etildi. 1958-yil oktyabr oxirida Amerikaning oxirgi dengiz piyodalari Livan hududini tark etdi. AQSHning Osiyodagi siyosati mag’lubiyatga uchradi. Ayni paytda ushbu mintaqada SSSR faol harakat boshlab yubordi. U Misr, Suriya, Iroq bilan mazkur mamlakatlar sanoati rivojlanishiga ko’makla­shuvchi muhim bitimlar tuzdi. SSSR qayd etilgan mamlakatlarni to’liq zamonaviy qurol-aslaha bilan ta’minlashga yordam berdi. Ularning harbiy qo’shinlari safida zamonaviy reaktiv samolyotlar, tanklar va artilleriya paydo bo’ldi. Amerika diplomatiyasining Yaqin Sharqdagi xatosi tufayli SSSR bu yerda mustahkam mavqega ega bo’ldi. Karib inqirozi 1959-yil 1-yanvarda Fidel Kastro boshchiligidagi huku­mat tasdiolanishi AQSH va Kuba munosabatlarining yomonlashuviga olib keldi. Kubaning yangi rahbariyati Amerika diktatiga bo’ysunishdan bosh tortdi va AQSH uni ag’darib tashlashga qaror qildi. SSSR esa Kuba hukumatini qo’llab-quvvatlab unga iqtisodiy va harbiy yordam ko’rsata bordi.