Jahon eposlari tipologiyasi Reja

Fransuz qahramonlik eposi.
Qadimgi fransuz poeziyasining ilk namunalari mehnat, jangovar yurish, maishiy hayot, diniy urf-odat va nikoh masalaalriga bag’ishlangan qo’shiqlar shaklida bunyodga kelgan. Xalq hayotidagi alohida voqealarni gavdalantirgan bunday qo’shiqlardan epik dostonlar tarkib topgan. Kollektiv ijodning samarasi bo’lgan va sevgi sarguzashtlari, qahramonona kurashlarni aks ettirgan bunday dostonlarda xalqning hayotim, orzu-umidlari o’z ifodasini topgan. Bu qo’shiqlar mazmun e’tibori bilan asosan uch siklga bo’linadi. Birinchi – karolinglar siklidagi qo’shiqlarda mamlakatning tashqi va ichki dushmanlariga qarshi kurashgan qirol obrazi namoyon bo’ladi. Ikkinchi – Gilgom d Oranj haqidagi poemalar siklidagi vatanga sadoqat hissi bilan to’lgan lekin mamlakatning birligini saqlashda ojizlik qilayotgan monarx (qirol)ga yordam berishga tayyor turgan qobiliyatli vassal-qahramon obrazi aks etadi. Doona de Mayans nomi bilan yuritiladigan uchinchi sikl (“Raul de Kambre”, “Lotaringlar” deb ataladigan poemalar ) de es bir-birlari bilan qonli urushlar olib boruvchi, shuningdek, qirolga qarshi kurashuvchi isyonkor feodallar tasvirlanadi, ularning xatti-harakatlari qoralanadi.
Karolinglar siklidagi qo’shiqlarda va umuman butun fransuz qahramonlik eposida “Roland haqida qo’shiq” juda katta o’rin egallaydi.

“Roland haqida qo’shiq”. Qo’shiqning yaratilish tarixi.
Xalq badiiy ijodining ajoyib namunasi sifatida ma’lum va mashhur bo’lgan “Roland haqida qo’shiq” 4002 misradan iboratdir. Poemaning dastlabki nusxasi Oksford teksti hisoblanadi. U Angliyada 1170-yillarda yozib olingan. Poemaning o’zi XI asr oxiri va XII asr boshlarida yaratilib, asrlar davomida og’izdan-og’izga o’tib kelgan, u so’nggi davrlrda badiiy tomondan mukammallashtirilib ixcham shaklga keltirilgan.
“Qo’shiq”da frnklar qiroli Karlning mavr-saratsinlar bilan olib brogan jangi, dushman tomonidan o’ldirilgan qahramon Roland uchun qasos olishi hikoya qilinadi. Poemaning g’oyaviy mazmuni uning negizida yotgan tarixiy voqelar tavsifida ravshanlashadi. Bag’dod xalifasi tarafdorlari Karlga murojaat qilib, Ispaniyada mustaqil musulmon davlati o’rnatgan Abdurahmonga qarshi kurashda undan madad so’raydilar. Ispaniya marvlarining o’zaro janjaliga aralashgan Karl 778-yilda Pireniy tog’laridan o’tib, ko’p yerlarni egallaydi. Karlning Shimoliy Ispaniyaga yurishi muvaffaqiyatsiz yurishi diniy kurash bilan sira aloqador bo’lmaganligiga qaramay, qo’shiqchi-hikoyachilab bu voqeani g’ayri dindagi arablar bilan bo’lgan yeti yillik urushga bog’laydilar. Karl qo’shining Ronseval darasidagi halokatini ham bask –xristianlarning hiyonati emas, balki ispan arablarining yovuz dushmanligi, deb ko’rsatadilar.
Poemadagi voqea VIII asrga oid bo’lsa ham , lekin uning mazkur asarda badiiy ifodalanishi, og’izda-og’izga o’tib mukammallashishi ikki-uch asr yuzini ko’radi, bu davrlarda esa Yervopa feodallarining ispan marvlariga qarshi kurashi, fransuz monaxlarining “g’ayridin”larga qarshi salib yurishi davom etayotgan edi. Poemadagi vatanparvarlik g’oyasining diniy qobiqqa kirib qolishi ham shu bilan izohlanadi.