Jadidchilarning ma’rifatparvarlik harakatlari va ularning xalq ma’naviyatini ko’tarishda tutgan o’rni. Reja

Jadidchilarning ma’rifatparvarlik harakatlari va ularning xalq ma’naviyatini ko’tarishda tutgan o’rni.

Reja:

• Ma’rifat tushunchasini ma’nosi haqida
• Jadidchilik harakatini mazmuni va uning umumxalq ma’aviyatini ko’tarishdagi o’rni.
• Jadidchilarning ta’lim berishni islox qilish to’g’risidagi amaliy harakatlari va tarixiy taqdirlari to’grisida.
• Jadidchilik harakatini o’zbek milliy-ma’naviy–ma’rifiy taraqqiyotidagi ahamiyati.

XIX asr oxiri va XX asr boshlaridagi Turkistonning ijtimoiy- siyosiy va madaniy xayotiga e’tibor bersak, ma’rifatparvarlik mafkurasi demokratik va milliy-vatanparvarlik harakatlarining goyaviy mazmunini tashkil etganligini kuramiz. Mamlakatimizda marifatparvarlik goyasining kelib chikishiga asosiy sabab, birinchidan, rus istilochilik siyosatining chukurlashib borishi natijasida paydo bulgan milliy ozodlik harakatlari, ikkinchidan, garbdan kirib kelayotgan demokratik harakatlarning istilochilar tomonidan bugib kuyilishi, uchinchidan, millatparvar - fidoiy kishilarning kattik ta’kib ostiga olinganligi va xatto ularning katl etila boshlaganligi edi.

• XIX asr oxiri va XX asr boshlaridagi Turkistonning ijtimoiy- siyosiy va madaniy xayotiga e’tibor bersak, ma’rifatparvarlik mafkurasi demokratik va milliy-vatanparvarlik harakatlarining goyaviy mazmunini tashkil etganligini kuramiz. Mamlakatimizda marifatparvarlik goyasining kelib chikishiga asosiy sabab, birinchidan, rus istilochilik siyosatining chukurlashib borishi natijasida paydo bulgan milliy ozodlik harakatlari, ikkinchidan, garbdan kirib kelayotgan demokratik harakatlarning istilochilar tomonidan bugib kuyilishi, uchinchidan, millatparvar - fidoiy kishilarning kattik ta’kib ostiga olinganligi va xatto ularning katl etila boshlaganligi edi.

Jadidchilik harakati vakillari uzlarining ma’rifatparvarlik mafkurasiga bir tomondan usha davr uchun dolzarb bulgan demokratik goyalarni: ilm urganish, fan va texnika yutuklaridan baxramand bulish, ilmiy-tabiiy fanlarni rivojlantirish, suz va fikr erkinligini joriy kilish, demokratik davlat kurilishiga asoslangan milliy davlatchilikni vujudga keltirish, milliy ziyolilar katlamini shakllantirish, adabiyot va san’atning zamonaviy janrlarini rivojlantirish, ikkinchi tomondan mustamlakachilik siyosati ta’siri ostida uz milliy kiyofasini yukotayotgan turkiy til va milliy qadriyatlarni tiklash, milliy ma’naviy-axlokiy takomillarni yanada kuchaytirish, milliy uzlikni anglash, milliy ong, milliy tafakkurni va diniy e’tikodlarni mustaxkamlash kabi goyalarni asos kilib oladilar. Albatta bu vazifalarni amalga oshirishda an’anaviy islom dini, shariat asoslari va xadislar xam uz ta’sir kuchini saklab turgan ta’limotga suyanadilar. Jadidchilar uzlarining ilgor goyalarini xalk urtasida tarkatish uchun milliy matbaachilikni rivojlantirish orkali, zamonaviy ta’lim sistemasini joriy kilish, ilgor garb mamlakatlariga maxalliy yoshlarni ukishga junatish yuli bilan amalga oshirishga harakat kildilar.

• Jadidchilik harakati vakillari uzlarining ma’rifatparvarlik mafkurasiga bir tomondan usha davr uchun dolzarb bulgan demokratik goyalarni: ilm urganish, fan va texnika yutuklaridan baxramand bulish, ilmiy-tabiiy fanlarni rivojlantirish, suz va fikr erkinligini joriy kilish, demokratik davlat kurilishiga asoslangan milliy davlatchilikni vujudga keltirish, milliy ziyolilar katlamini shakllantirish, adabiyot va san’atning zamonaviy janrlarini rivojlantirish, ikkinchi tomondan mustamlakachilik siyosati ta’siri ostida uz milliy kiyofasini yukotayotgan turkiy til va milliy qadriyatlarni tiklash, milliy ma’naviy-axlokiy takomillarni yanada kuchaytirish, milliy uzlikni anglash, milliy ong, milliy tafakkurni va diniy e’tikodlarni mustaxkamlash kabi goyalarni asos kilib oladilar. Albatta bu vazifalarni amalga oshirishda an’anaviy islom dini, shariat asoslari va xadislar xam uz ta’sir kuchini saklab turgan ta’limotga suyanadilar. Jadidchilar uzlarining ilgor goyalarini xalk urtasida tarkatish uchun milliy matbaachilikni rivojlantirish orkali, zamonaviy ta’lim sistemasini joriy kilish, ilgor garb mamlakatlariga maxalliy yoshlarni ukishga junatish yuli bilan amalga oshirishga harakat kildilar.