Jadidchilarning ma’rifatparvarlik harakatlari va ularning xalq ma’naviyatini ko’tarishda tutgan o’rni. Reja

Demak, jadidchilik millatni ma’rifat va ma’naviyatga erishtirishga qaratilgan o’z zamonasidagi harakatdir.

• Demak, jadidchilik millatni ma’rifat va ma’naviyatga erishtirishga qaratilgan o’z zamonasidagi harakatdir.
• Jadidchilik - yangilanish, yangi zamonaviy maktab-maorifni targib qiluvchi goya bulib, u Turkistonni feodal koloklik, xurofotlardan ozod kilish, millat va Vatanni zamonaviy tarakkiyot yuliga olib chikib, milliy davlat barpo etish, Konstitutsiya, parlament va Prezident boshkaruvi asosida ozod va farovon jamiyat kurish, turkiy tillarga davlat makomini berish, milliy armiya tuzish kabi maksadlardan iborat edi. Demak, Turkistonda jadidchilik milliy-ozodlik harakati sifatida tarixga kirgan bulib, ular dunyokarashida vatanparvarlik, millatparvarlik, ma’rifat va tarakkiyotga erishish goyalari mavjud edi. Ular erkinlikka erishish yulida milliy ong va uzlikni bilishni ustirish zarur, deb ta’kidlaganlar.
• XIX asr oxiri XX asr boshlarida Turkiston jamiyatida ma’naviy inkiroz chukurlashgan bulib, milliy madaniyatni kutarmay, umuminsoniy qadriyatlardan baxramand bulmay, ma’rifiy tarbiyaviy ishlarni keng yulga kuymay, ijtimoiy va iktisodiy tarakkiyotga erishib bulmas edi. SHu sababli jadidlar millatning ma’naviy kamoloti ma’rifatga erishuvida deb tushundilar. Buning uchun maktablarda dunyoviy bilimlar berish bilan islox kilish zaruriyatini ta’kidlab, milliy uygonish va milliy ong shaklanishida muxim rol’ uynaganlar.

Jadidchilik goyalarini chukur ishlab chikib, uni xayotga tadbik kilganlardan Bexbudiy, Fitrat, CHulpon, A.Kodiriy, A.Avloniy, Munavvar Kori, F.Xujaev, Sufizoda, Isokjon Ibrat va boshkalar millatimiz kamolotini yuksaltirish, kadr-kimmatini yerga urishga yul kuymaslik uchun katta ishlar kilganlar. Ma’rifatchi jadidlar juda ogir sharoitlarda goyaviy-siyosiy tazyiklarga karamay, millatimiz ma’naviy yuksalishi uchun imkoniyatlar yaratishga harakat kildilar. Tarixning murakkab burilish davrlarida millatning milliy ongini yuksaltirish, milliy iftixor tuygusini, kuchaytirish birinchi darajali vazifa, deb bildilar. Ular xalkimiz bolalari uchun maktablar ochar, ukuv kullanma, darsliklar yozar va dars berar edilar. Bu yulda xatto uz shaxsiy mablaglarini xam ayamaganlar. Bunday saxovatpeshalik bizning xozirgi sharoitimiz uchun xam xayotiy zarurdir. SHunday kilib, jadidchilik harakatidagi ma’naviyat, birinchidan ozodlik va mustakillikka urushlar bilan emas, balki axolining savodini chikarish, ularning ma’rifatini kutarish orkali erishilishini, ikkinchidan milliy ongni rivojlantirish, milliy birlikni vujudga keltirish, siyosiy tarakkiyotga olib boruvchi omilligini; uchinchidan jadidchilar ma’rifatparvarlik goyalarini fakat ilgari surish yuli bilan cheklanib kolmasdan, uzlarining mablaglari xisobiga xam maktablar ochdilar, kitoblar chikardilar.

• Jadidchilik goyalarini chukur ishlab chikib, uni xayotga tadbik kilganlardan Bexbudiy, Fitrat, CHulpon, A.Kodiriy, A.Avloniy, Munavvar Kori, F.Xujaev, Sufizoda, Isokjon Ibrat va boshkalar millatimiz kamolotini yuksaltirish, kadr-kimmatini yerga urishga yul kuymaslik uchun katta ishlar kilganlar. Ma’rifatchi jadidlar juda ogir sharoitlarda goyaviy-siyosiy tazyiklarga karamay, millatimiz ma’naviy yuksalishi uchun imkoniyatlar yaratishga harakat kildilar. Tarixning murakkab burilish davrlarida millatning milliy ongini yuksaltirish, milliy iftixor tuygusini, kuchaytirish birinchi darajali vazifa, deb bildilar. Ular xalkimiz bolalari uchun maktablar ochar, ukuv kullanma, darsliklar yozar va dars berar edilar. Bu yulda xatto uz shaxsiy mablaglarini xam ayamaganlar. Bunday saxovatpeshalik bizning xozirgi sharoitimiz uchun xam xayotiy zarurdir. SHunday kilib, jadidchilik harakatidagi ma’naviyat, birinchidan ozodlik va mustakillikka urushlar bilan emas, balki axolining savodini chikarish, ularning ma’rifatini kutarish orkali erishilishini, ikkinchidan milliy ongni rivojlantirish, milliy birlikni vujudga keltirish, siyosiy tarakkiyotga olib boruvchi omilligini; uchinchidan jadidchilar ma’rifatparvarlik goyalarini fakat ilgari surish yuli bilan cheklanib kolmasdan, uzlarining mablaglari xisobiga xam maktablar ochdilar, kitoblar chikardilar.