J. S. Salimov, N. B. Pirmatov

Kaq ⁼ ~jL\_q '^x_aq , (19.15)
bu yerda: I, = I_a cos'F — stator tokining ko‘ndalang o‘q bo‘yicha tashJkil etuvc'liisi; x^— stator chulg‘amining mashina ko‘ndalang o‘qi bo‘yicha induktiv qarshiligi (bu qarshilik mashinaning bo‘ylama o‘qi bo‘yicha yakor reaksiyasiga ekvivalent bo‘ladi);

2. 
   stator po‘lat o‘zagi va qisman havo oralig‘i orqali ilashgan tarqoq magnit oqimi F_o] stator chulg‘amlarida tarqoq EYK E_ol ni hosil qiladi:
   

E_ai=-jl__a-x_al, (19.16)
bu yerda: x_al — stator chulg‘amining tarqoq magnit oqimi hosil qilgan induktiv qarshilik;

2. 
   stator chulg‘amining aktiv qarshiligida kuchlanish pasayishi:
   

U_r]=L_a-r_{, (19.17)
bu yerda: r, — stator chulg‘ami aktiv qarshiligi; I_o — stator chulg‘amining toki;
Shunday qilib, stator chulg‘amidagi kuchlanish yuqoridagi EYK larning geometrik yig‘indisi bilan ifodalanadi:
u_t =E₀ - jIjX_ail - jl_qx_aq (19.18)
Ayon qutbli SG ning vektor diagrammalari. Ayon qutbli SG ning vektor diagrammlasi (19.18) tenglamaga asosida quriladi. Diagrammani qurish uchun yuqoridagi noayon qutbli SG da keltirilgan ma’lumotlardan tashqari, yakor reaksiyasining sinxron induktiv qarshiligi o‘rniga mashinaning bo‘ylama va ko‘ndalang o‘qlari bo‘yicha tegishlicha x_ad va x_aq induktiv qarshiliklari ma'lum bo‘lishi kerak.
SG ning fazaviy toklari bir xil bo‘lganda, vektor diagramma faqat bir faza uchun quriladi. Diagrammani qurishni qo‘zg‘atish chulg‘ami hosil qilgan magnit oqimi F₀ ni biror yo‘nalish bo‘yicha (masalan, absissalar o‘qi bo‘yicha) yo‘naltirishdan boshlaymiz. Stator chulg‘amida hosil bo‘lgan EYK vektori magnit oqimi F dan 90° orqada chiziladi. Stator tokining I, vektori yuklama xarakteriga qarab E₀ vektoridan q/ burchakka oldinda yoki orqada bo‘lgan yo‘nalishda chiziladi. Agar yuklama aktiv-induktiv (aralash) xarakterli bo‘lsa, stator toki I, vektori EYK E₀ vektoridan \\i burchakka orqada (19.6,o-rasm), aktiv-sig‘imiy xarakterlida esa, I, tok EYK E^, vektoridan q/ burchakka oldinda keladigan qilib chiziladi.
Yuklama toki I, bo‘ylama I_d = I, sinvj/ va ko‘ndalang I_q = I, cosy tashkil etuvchilarga ajratiladi, bunda I EYK vektori E^bilan bir fazada, tokning bo‘ylama tashkil etuvchisi I_d esa EYK E₀ vektoridan aktiv- induktiv yuklamada 90° orqada, aktiv-sig‘imiy yuklamada esa 90° oldinda chiziladi.
Aktiv-induktiv yuklamada E_ad vektori vektorga teskari yo‘nalishda, E_aij esa E₀ vektoridan 90° orqada bo‘lgan yo‘nalishda chiziladi. Tarqoq oqim tufayli hosil bo'lgan EYK vektori E_ol tok vektori I, dan 90° orqada chiziladi.
Stator chulg‘ami aktiv qarshiligidagi kuch lanish pasayishi tok vektori I, ga nisbatan teskari chiziladi (chunki uning ishorasi minus). 0 nuqtani I^r, vektor uchi bilan tutashtirib, stator chulg'ami kuchlanish JLL, ni topamiz.
Agar generator yuklamasi aktiv-sig‘imiy xarakterli bo'lsa (19.4,6- rasm), I, vektori EYK E₀ dan vp burchakka oldinda keladi. Magnit oqimi _;/ ning yo'nalishi O₀ vektori yo‘nalishi bo'yicha boiadi, ya’ni yakor reaksiyasi magnitlovchi ta ’sir ko'rsatadi. Shu sababli aktiv-sig‘imiy

6. 
   rasm. Ayon qutbli SG ning aktiv—induktiv xarakterli yuklama uchun vektor diagrammalari: a — magnit zanjirining to yinishi hisobga olinmagan hol uchun; b — magnit zanjirining to yinishi hisobga olingan hol uchun; E_M — natijaviy magnit oqim
   mt ning bo ‘ylama o ‘q bo yicha tashkil etuvchisi hosil qilgan EYK.
   

xarakterli yuklama uchun vektor diagramma qurilganda —ad -J'L -x_aJ vektorining yo‘nalishi 19.6,o-rasmdagi diagrammaga
nisbatan 180° ga o‘zgaradi, ya’ni E_# vektori yo‘nalishida qo‘yiladi. Vektor diagrammaning qolgan qismini qurish yuqoridagi usulda amalga oshiriladi (bu vektor diagramma kitobda keltirilmagan).
Shunday qilib, SG ning yuklamasi induktiv va aktiv-induktiv xarakterda bo‘lsa, yakor reaksiyasi mashinaning magnit zanjirini magnitsizlaydi, yuklama sig‘imiy va aktiv-sig‘imiy xarakterda bo'lganda esa, yakor reaksiyasi mashinaning magnit zanjiriga magnitlovchi ta'sir ko‘rsatadi.