|
Sinxron generatorning simmetrik yuklama
bilan ishlash
SG statorining har bir faza chulg‘am lariga qiymatlari simmetrik yuklama ulansa, chulg‘amlardan bir-biriga nisbatan 120° ga siljigan uch fazali toklar o ‘tadi. Bu toklar statorda n,= n aylanish chastota bilan aylanadigan magnit m aydonni hosil qiladi. Yuklama toki yakor magnit oqimi Fa ni hosil qiladi. Fa va qo‘zg‘atish chulg‘amining magnit oqimi F0 bir-biriga nisbatan qo‘zg‘almas b o ‘lib, bu oqimlar birgalikda mashinaning natijaviy magnit oqimini hosil qiladi.Umuman, yuklama bilan ishlayotgan generatorda natijaviy magnit oqimi Ф по1 qo‘zg‘atish chulg‘am ining M YK F0 va yakorning MYK F a lari ta’siri natijasida hosil bo‘ladi. MYK F0 yuklamaga bog‘liq bo‘lmaydi, Ф а esa yuklam aning qiym atiga va xarak terig a b o g ‘liq b o ‘ladi. Yuklamaning xarakteri deganda yakor MYK ning asosiy magnit oqimga qanday burchak ostida \ v =0°; 0°< Ч>< +90°; 0°> 4>< —90°) ta’sir qilishini tushunish lozim. Shuning uchun ham generatorning natijaviy oqimi Ф па1 salt ishlash rejimidagi oqim Ф 0 dan farq qiladi.Yakor MYK Fa ning asosiy magnit oqimi Ф 0= Ф чо,2 ga ta ’siri yakor reaksiyasi deyiladi. Sinxron m ashinalarda yakor reaksiyasi yuklama qiymatiga va xarakteriga bog‘liq bo‘ladi. Quyida noayon va ayon qutbli sinxron mashinalar uchun yakor reaksiyasini ko‘rib chiqamiz.Noayon qutbli sinxron generator magnit sistemasining to'yinishi hisobga olinmagan hoi uchun yakor reaksiyasi. Bunday SM da stator va rotor orasidagi havo oralig‘ida stator aylanasi bo‘yicha bir xil bo‘ladi. Shunday bo‘lgani uchun mashinaning magnit zanjiri to ‘yinmagan bolsa,natijaviy magnit oqim Ф па1 ni aniqlash ancha osonlashadi, ya’ni u Ф 0 va Ф а magnit oqimlarining geometrik yig‘indisiga teng bo‘ladi:
Ф = Ф П+ Ф .
Yakor reaksiyasining SM ish xossalariga ta ’sirini EYK E0 va yakor
tokiIar orasidagi siljish burchagi ц/ning har xil qiymatlarida ko‘rib
chiqamiz.
Burchakning qiymati yuklama qarshiliklari xarakteriga (aktiv,
induktiv, sig‘imiy yoki aralash bo‘lishiga) bog‘liq bo‘ladi.
Agar yuklama faqat aktiv qarshilikdan iborat bo‘lsa (ц/ = 0), AX
fazadagi tok o ‘zining m aksim um qiym atiga, roto rn in g N va S
qutblarining o ‘qi ko'rilayotgan chulg'am ning o ‘rta paziga to 'g 'ri
kelganda erishadi . Bunda Ф а oqim AX fazaning o'qi bilan mos tushadi yoki Ф 0 oqimga nisbatan 90 el. gradusga orqada
bo'ladi. Elektr gradus ikki qutbli mashinalarda geom etrik gradusga Teng, p >2 bo'lganda esa 1 geom . grad = p el. grad, bo'ladi.
SM lar nazariyasida N va S qutblar o'rtasidan o'tadigan o'q bolylama o‘q deyiladi va d-d bilan belgilanadi, qo'shni qutblar orasidan o'tadigan
o‘q esa ko‘ndalang o‘q deyiladi va q-q bilan belgilandi. Shunday qilib, SG ning yuklamasi faqat aktiv xarakterli (vy = 0) bo‘lsa, yakorning magnit oqimi mashinaning ko‘ndalang o ‘qi bo‘yicha ta’sir qiladi. Bunda har bir qutb o ‘qining bir tom oni magnitlansa, ikkinchi tom oni esa magnitsizlanadi.Natijaviy magnit oqim vektorining moduli Фпш = Л/ФГ + Ф~ bilan aniqlanadi.
Agar yuklama faqat induktiv xarakterli (y = 90°) bo ‘lsa, AX fazadagi tok o ‘zining m aksimum qiymatiga EYK E0 ning
qiymatiga nisbatan chorak davr (90°) keyinroq erishadi.
Yakor magnit oqimi Ф о m ashinaning bo‘ylama o‘qi bo ‘yicha F0
oqimga teskari yo‘nalib, bunda Ф пш = Ф 0 + ( - ф ц) bo‘ladi va uning qiymati kamayadi. Bu esa yakor EYK Ea ning kamayishiga olib keladi.
Shunday qilib, yuklama faqat induktiv xarakterda bo‘lsa, yakor reaksiyasi mashinaning bo‘ylama o ‘qi b o ‘yicha magnitsizlovchi ta ’sir ko‘rsatar ekan.Agar yuklama faqat sig'im xarakteriga (\j/ = — 90°) ega bo‘lsa , yakorning magnit oqimi Ф ; q o ‘zg‘atish chulg'am i oqimi Ф 0 ning yo‘nalishi bilan bir xil bo'lib m ashinaning bo‘ylama o‘qi bo‘yicha magnitlovchi ta’sir qiladi. Bu esa, natijaviy magnit oqim Ф пШ = Ф0+Фа ni va EYK E ni oshiradi.
Amalda SG ning yuklamasi aralash xarakterli bo ‘ladi. Bunda EYK
va yakor toki Ia orasidagi siljish burchagining qiymati n/2> 'F > 0
va -7t/2> 'F < 0 oralig‘ida bo‘ladi. Bunda aktiv-induktiv yuklama (orqada qoluvchi tok)da yakor reaksiyasi m ashinaga magnitsizlovchi, aktivsig‘im iy yuklam a (oldinda keluvchi to k )d a esa yakor reaksiyasi m ashinaga m agnitlovchi ta ’sir k o ‘rsatadi. A ralash xarakterdagi yuqlamada tokning aktiv tashkil etuvchisi esa m ashinaning ko‘ndalang o‘qi bo‘yicha magnitsizlaydi.
Ayon qutbli sinxron generator magnit sistemasining to‘yinishi hisobga olinmagan hoi uchun yakor reaksiyasining olziga xos xususiyatlari. Ikki reaksiya usuli. Ayon qutbli m ashinada stator va rotor orasidagi havo oralig‘i har xil bo'ladi, bu oraliq qutb uchliklari chetida uning o‘rtasiga nisbatan katta bo'ladi
Ayon qutbli sinxron mashinaning ко ‘ndalang (a) va bo'ylama
(b) о ‘qlari bo "yicha yakor MYK larining hamda ular hosil qilgan magnit induksiyalarining taqsimlanish egri chiziqlari.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. А л и e в И .И . Электротехнический справочник.-М .: ИП
РадиоС офт, 2000.
2 . А р м е н с к и й Е.В., П р о к о ф ь е в П . А . , Ф а л к Г.Б.
Автоматизированный электропривод. Учеб.пособие для сред.
ПТУ.-М .: Высш. шк., 1987.
3. Б ы с т р и ц к и й Г.Ф., К у д р и н Б.И. Выбор и эксплуатация
силовых трансформаторов. Учеб. посбие для сред.
проф.образования. -М.: Изда. центр „Академия14, 2003.
4. Г о н ч а р у к А. И. Расчет и конструирование трансформаторов. Учеб. для техникумов. -М .: Энергоатомиздат, 1990.
5. I b r a g i m o v U. Elektr mashinalari. Kasb-hunar kollejlari uchun
darslik. -Т.: „O'qituvchi", 2001.
Do'stlaringiz bilan baham: |
