J. S. Salimov, N. B. Pirmatov

Kondensatorli asinxron motor. Bunday motorning statorida bir xil sondagi pazlami egallagan va fazoda bir-biriga nisbatan 90° el. burchakka siljigan ikkita (normal rejimda “ishchi”) chulg‘am bo‘ladi.
Aylanma magnit maydonini olish sharti bo‘yicha u chulg‘amlaming o‘ramlar soni umumiy holda turli xil bo‘ladi. Shuni esda tutish Iozimki, kondensator sig‘imining berilgan qiymati uchun yuklamaning faqat bitta qiymatida aylanma magnit maydoni olinib, boshqa yuklamalarda esa elliptik maydon hosil bo‘ladi va motorning ish rejimi yomonlashadi. Yuklamaning o‘zgarishi bilan kondensator sig'imini ham rostlash zarur bo‘lib, bu holda motor sxemasi murakkablashadi.
Ayrim hollarda aylanma maydon olish uchun ishga tushirish paytida va biror-bir yuklamada kondensatorlar parallel ulanadi. Yuklamada bitta kondensator ishlasa ishga tushirishda ikkala kondensator ham ulanadi.
Kondensatorli motorlaming FIK xuddi shunday quwatli uch fazali asinxron motomikiga yaqin, coscp esa hatto, katta bo‘lishi ham mumkin.
Uch fazali qisqa tutashgan rotorli asinxron motorlarni bir fazali asinxron motor sifatida ishlatish. Buning uchun uch fazali qisqa tuiashgan rotorli asinxron motorni 16.2-rasmdagi sxemalar asosida ulash kerak bo‘ladi. Bu sxemalar bo‘yicha motorni ulash uchun

2. 
   rasm. Kondensatorli asinxron motor sxemasi (a) va uning mexanik xarakteristikasi (b); uch fazali asinxron motomi bir fazali tarmoqdan ishlatishda stator chulg‘amini ulash sxemalari(d); K — kalit.
   

chulg‘amlarning 6 ta uchlari ham tashqariga (klemmalar qutisiga) chiqarilgan bo‘lishi lozim. Bu rasmdagi sxemalar bo‘yicha ishlayotgan motor bir fazali motorga ekvivalent hisoblanadi. Uch fazali motor bir fazali motor sifatida ishlaganda uning quwati uch fazali motor nominal quwatining taxminan 70% ni tashkil qiladi. Bunday motorlar kichik yuklamada ishlaganda ularning texnik ko‘rsatkichlari nisbatan yomon bo‘ladi. Sxemalardagi (16.2-rasm) ishga tushirish qarshiliklari (sig'im va aktiv qarshilik) motor ishga tushirilgandan keyin uzib qo‘yiladi. Agar sig‘im motorning ish jarayonida ham sxemada ulanib qolsa uning yuklama rejimida ishlashini yaxshilaydi.
Nazorat savollari:

1. 
   Bir fazali asinxron motoming tuzilishi va ishlash prinsipini so'zlab bering.
   
2. 
   Bir fazali motor qanday kamchiliklarga ega ?
   
3. 
   (Jch fazali qisqa tutashgan rotorli asinxron motornLqanday qilib bir
   

fazali motor sifatida ishlatish mumkin? '⁴

4. 
   Kondensatorli asinxron motoming tuzilishi va ishlash prinsipi qanday?
   
5. 
   Kondensatorli motoming xarakteristikalarini qanday qilib yaxshilash mumkin ?
   

16.