J. S. Salimov, N. B. Pirmatov

Yuklama bilan ishlashidagi magnit maydon. Yakor reaksiyasi.
0‘T mashinasi (generator)ga yuklama ulanganida yakor chulg‘amidan tok o‘tib MYK hosil bo‘ladi. Yakor MYK ning mashina asosiy magnit maydoniga ta'siri yakor reaksiyasi deyiladi. Mashina magnit zanjiri to‘yinishini hisobga olmasdan, qo‘zg‘atish chulg'ami (F_qo._z) va yakor chulg'ami MYK lari (F ) mashina magnit zanjirining havo oralig‘i magnit qarshiligini yengishga sarflanadi deb hisoblanganda, tahlil uchun yuqorida ko‘rsatilgan MYK lar o‘rniga ularga mos bo'lgan magnit oqimlari (<3>_qo._z va O_aq) ni ishlatish mumkin bo‘ladi.
Salt ishlashda asosiy magnit oqim (O ) mashinaning bo‘ylama o‘qi bo‘yicha yo‘nalgan bo‘ladi (28.1,a-rasm), yuklama bilan ishlaganda esa yakor chulg‘ami MYK (F ) hosil qilgan magnit oqim O_u, mashinaning cho'tkalari geometrik neytralga qo‘yilganda (28.1 ,Z>-rasm), mashinaning qo‘ndalang o‘qi bo‘yicha yo'naladi va shuning uchun uni ko‘ndalang maydon (O_uq = O_a) deyiladi. Bu maydonning ta’siri (,yakor reaksiyasi) tufayli natijaviy maydon B_nal bosh qutblar o‘qlariga nisbatan taqsimlanishi simmetrik bo‘lmaydi va har bitta qutbning bir chekkasiga siljigan bo‘ladi (28.2,tf-rasm). Bu holda fizik neytral m—m' (yakor aylanasida magnit induksiya nolga teng bo‘lgan nuqtalarni birlashtiruvchi chiziq) mashinaning geometrik neytrali («—«') ga nisbatan birorta (3 burchakka siljiydi. 0‘T generatorlarida (28.2,cf-rasmda “G”) fizik neytral yakor aylanish yo‘nalishi bo‘yicha, motorlarda esa — teskari yo‘nalishga siljiydi.
Magnit zonjiri to ‘yinmagan deb faraz qilingan 0‘T mashinasida qo‘zg‘atish chulg'ami yig‘ilgan bo‘lgani uchun, u hosil qilgan MYK ning taqsimlanishi to‘g‘ri to‘rtburchak shaklida bo‘lib, bitta qutb ostida u hosil qilgan magnit induksiyaning taqsimlanishi esa, egri chiziqli trapetsiya shaklida bo‘ladi (28.2,fl-rasm).

1. 
   rasm. O ‘zgarmas tok mashinasining magnit maydoni: a) qo ‘zg ‘atish chulg'amining maydoni F , 1 — qo'zg'atish chulg‘ami, 2 — yakor; b) vakor chulg‘amining maydoni F_a; d) mashinaning natijaviy magnit maydoni F ,
   

nat
Yakor chulg‘amining MYK quyidagiga teng, ya'ni: