J. S. Salimov, N. B. Pirmatov

Chulg' amlarning ulanish guruhlari har xil bo'lgan transformatorlarning parallel ishlashi. Aytaylik, chulg‘amlari Y/Y— 0 va Y / A —11 ulangan birlamchi va ikkilamchi nominal kuchlanishlari bir xil (U_1N j=U_1Nn; U_2N1=U_2Nl) boTgan ikkita transformator parallel ishlash uchun ulangan. Unda ikkilamchi chulg'amlar mos fazalarining l^;.YK lari E_2I va E_2I1 kattaligi jihatdan teng, lekin fazasi 30° siljigan (6.8-rasm).
Ikkilamchi chulg‘amlar ulangan konturda bu EYK laming ayirmasi

7. 
   rasm. Y/ A -llva Y / Y— 0 guruhlarga ega bo Igan transformatorlaming parallel ishlashida vujudga keladigan tenglashtiruvchi toklar.
   

ta'sir qilib, uning kattaligi:
AE = 2 E₂ sin(30 / 2) « 0,52 E₂.
Hosil bo'lgan AE ta’sirida transformatorlarning ikkilamchi chulg'amlaridan tenglashtiruvchi tok I_teng2 o‘tib, bu esa, birlamchi chulg‘amlardan ham tenglashtiruvchi tok I _t o‘tishiga sababchi bo‘ladi. Uning kattaligi:
U = AE / <^z_qU + Z_qtII). (6.10)
Agar, masalan, ishlayotgan ikkita transformatorning quwatlari bir xil va nisbiy birliklardagi to‘la qisqa tutashuv qarshiliklari va kuchlanishlari Z ,= Z ,. = u ,, = u ,. = 0,05 bo‘lsa, unda I, / nisbat quyidagiga teng bo'ladi: I = 0,52/(2 0,05) « 5,2. Demak, salt ishlash rejimda ham I_ten tok nominal tokka nisbatan taxminan 5,2 marta katta bo‘lar ekan. t)emak, har xil guruhdagi transformatorlami parallel ishlashga ulash mumkin emas ekan.
Nazorat savollari:
1. Uch fazali transformatorda ulanish guruhi qanday aniqlanadi?

2. 
   Ulanish guruhi tajriba yo ji bilan qanday aniqlanadi?
   
3. 
   Transformatorlami parallel ishlatishning ahamiyati nimada?
   
4. 
   Qanday shartlar bajarilganda transformatorlami parallel ulash
   

mumkin ? '

7. 
   BOB. UCH CHULG‘AMLI TRANSFORMATORLAR.
   AVTOTRANSFORMATORLAR
   
   1. 
      Uch chulg‘amli transformatorlar
      

Uch chulg'amli transformatorda o‘zakka o‘matilgan o‘zaro elektr ravishda ulanmagan uchta chulg‘am bo‘ladi. Agar transformator pasaytiruvchi bo‘lsa, ulardan eng YK chulg‘am birlamchi chulg‘am bo‘ladi, qolgan ikkitasi esa ikkilamchi chulg‘am hisoblanadi.
Uch chulg‘amli transformatoming ishlash prinsipi ikki chulg‘amli oddiy transformatorning ishlash prinsipidan farq qilmaydi.
Birlamchi chulg‘amga o‘zgaruvchan tok berilganda magnit o‘tkazgichda o‘zgamvchan magnit oqim hosil bo‘lib, uning kuch chiziqlari ikkinchi va 3-chulg‘amlarni kesib o‘tishi tufayli, ularda mos ravishda E₂va E₃ EYK lar hosil bo'ladi. Ikkinchi va 3-chulg‘amlaiga yuklama ulansa, shu chulg‘amlardagi EYK lar ta’sirida ulardan mos ravishda I₂ va I₃ toklar o‘tib, chulg'amlarning chiqish uchlarida tegishlicha U₂ va U₃ kuchlanishlar yuzaga keladi (7.1-rasm).
Uch chulg‘amli transformatorning magnit yurituvchi kuchlari muvozanat tenglamasi quyidagicha yoziladi:
IflW, * I,Wj + I₂w₂ + I₃w₃ . (7.1)
Bu tenglamaning chap va o‘ng tomonini w₃ ga bo‘lib, I₂ • w₂/ =
F₂ va I₃' w₃ / Wj= F₃ belgilashlar kiritgandan keyin uch chulg‘amli transformator toklarining muvozanat tenglamasini hosil qilamiz:

1.