J jaloloy, A. Fattaxov, I. Axmedov, I. Xotamov, G. Xodjamuratoya, A. Azlarova, A. Shadmankulov, D. Jaloloya, D. Qosimov

9 - b o b .
BANK FAOLIYATI MARKETINGI
9.1. Bank marketingining iqtisodiyotdagi ahamiyati
Bank marketingining maqsadi — kapital bozori talablariga moslashish 
uchun zarur sharoitlar yaratish, bozorni o'rganish, raqobatbardosh- 
likni va foydalilikni oshirish bo‘yicha tadbirlar tizimini ishlab chiqishdan 
iborat.
Bank marketingining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: banklar 
uchun alohida qiziqish uyg‘otadigan kapital bozoridagi talablarni va 
uning alohida segmentlarini o'rganish; foizlar siyosatini tahlil qilish; 
reklama; bank passivlari va aktivlarini kengaytirish; bank faoliyatini 
rejalashtirish tizimini ishlab chiqish; xodimlarni boshqarish; mijozlarga 
xizmat qilishni tashkil etish. Bank kapital bozorini tahlil qilib, hududdagi 
obyektlarning ijtim oiy-ruhiy xususiyatlarini hisobga olish asosida 
m ablag'lar (qo‘yilmalar, depozitlar) jalb qilish ham da kreditlar va 
ssudalar berish bo'yicha dastur tuzadi. Shu m a ’noda bank raqobat 
kurashi strategiyasining um um iy prinsiplarini va bank xizmatlari 
bozorini egallashning aniq usullarini belgilab olishi zarur. Bankning 
barcha bo‘linmalari ana shu strategiyaga asoslanib faoliyat yuritishi zarur.
M arketin g ni keng q o il a s h va kapital bozorini tahlil qilish, 
shuningdek, tegishli strategiyani ishlab chiqishga misol tariqasida XX- 
asming 60-yillarda «Benk o f Amerika» bankining siyosatini keltirib o ‘tish 
mumkin. Uning bozordagi strategiyasi shundan iborat ediki, bu bank 
o ‘z d iqqatini boshqa A m erika tijorat banklari rad etgan mayda 
jam g‘armalami qabul qilish va mayda mablag‘ qo‘yuvchilami jalb qilishga 
jamladi. Natijada, «Benk o f Amerika» moliyaviy quw ati jiahitidan o ‘sha 
vaqtda umumiy soni 14 mingtagacha yetgan AQSH tijorat banklari o ‘rtasida 
yetakchi o ‘ringa chiqib oldi. Bunday misol shuni ko'rsatadiki, banklar 
jam g'arm alam i ko‘paytirishning har bir imkoniyatini hisobga olishlari 
kerak, chunki bu, o‘z navbatida, ulaming kredit potensialini kengaytiradi.
Bank marketingining boshqa muhim sohasi qarz oluvchilarning 
k red it q o b iliy atin i ta h lil qilish hisoblanadi. Bunga k red itlarn i

---

shartlaydigan omillarni o ‘rganish kiradi. Shuning uchu n ham bank 
uchun qarz oluvchining kreditni kredit shartnomasidagi shartlarga mos 
ravishda qaytarish imkoniyati va shunga tayyorligini o ‘rganish ju d a 
m uhim dir. Bank o ‘z zimmasiga oladigan tavakkal darajasini bilishi, 
shuningdek, o ‘zi bera oladigan kredit hajmini hisobga olishi shart. 
Mijozning kredit qobiliyatini tahlil qilish bilan bankning kredit b o iim i 
shug‘ullanadi. U mijozlar to ‘g ‘risidagi axborotlarni to'plash, qayta 
ishlash va tahlil qilish, um um lashtirish va kelgusi faoliyatini saqlash 
bilan shug‘ullanadi.
Kredit qobiliyatini o ‘rganish chegaralari ssuda hajmi va muddatlari, 
k re d it b erilayo tg an k o m p a n iy a yoki k o rx o n a n in g o ‘tgan d av r 
mobaynidagi faoliyati natijalari, shuningdek, bankning qarz oluvphi 
bilan o ‘zaro munosabatlariga bog‘liq.
G ‘arb modeliga ko‘ra mijozning kredit qobiliyati bank va kompaniya 
o ‘rtasidagi o ‘zaro munosabatlarning juda m uhim jihati hisoblanadi, 
ayniqsa, bu personal (shaxsiy) uniyalar y o ‘li o rqali b an k lar va 
korporatsiyalami birlashtirish, ishtirokchilik tizimi va uzoq muddatli 
moliyaviy aloqalarga asoslangan bo‘lsa. Presonal uniya bank xodimlarining 
k o m p a n iy a boshqaruvida b o 'lish in i yoki, ak sin ch a , k o m paniya 
xodimlarining bank boshqaruvida bo‘lishini nazarda tutadi. Ishtirokchilik 
tizimi qimmatli qog‘ozlar, asosan aksiyalarga birgalikda egalik qilishni 
nazarda tutadi. Uzoq m uddatli aloqalar kom pnaiya yoki korxona 
tom onidan bankdan 15 va u n d an ko‘p yillarga kredit olishni anglatadi. 
Aloqalarning bu turi kredit qobiliyatini barqarorlashtiradi.