J izzax politexnika instituti «iqtisodiyot va menejment» kafedrasi «sifat menejmenti» fanidan

O’lchanadigan o’lchov kattaligi deb ob’ekt yoki jarayonning ma’lum xossasi tushuniladi va bu xossa sifat jihatdan ajratilgan va miqdor jihatdan aniqlangan bo’lishi kerak.

Zamonaviy nuqtai nazardan predmetlarning o’lchamlarini o’lchashda ularning xossalari tabiiy yaratilishi mumkin. Masalan atrofimizdagi fazo ob’ekt, uning xossasi esa cho’zilganligidir. Bu xossa uzunlik kattaligi yordamida o’lchanadi. Faqatgina uzunlik fazo kattaligini belgilab berolmaydi. Fazo kattaligini to’liq belgilash uchun burchak, maydon, hajm birliklarini ham ishlatish kerak.

Real dunyoda har qnday voqea va hodisalar ma’lum vaqt davomida sodir bo’ladi. Muddat bir ob’ekt deb olinsa, uning xossasi vaqt kattaligi bilan o’lchanadi.

Jismlarning tashqi ta’sir bo’lmaganida tinch holatini saqlashi yoki tekis to’g’ri harakat qilishi jismning inertligi deb ataladi. Jismning inertligi uning xossasi bilan belgilanadi. Inertlik o’lchov birligi massa.

Ma’lum holatgacha qizdirilgan jismlar oldingi holatidan sifati bilan farq qiladi. Temperatura degan kattalik yordamida jismning qay darajada qizdirilganligi tushuntiriladi. Yuqoridagilarning barchasi fizik kattaliklarga kiradi. SHu guruhga tekislik va fazoviy burchak, kuch, bosim, tezlik, tezlanish, elektr kuchi, induktivlik, yorug’lik kuchi va boshqa kattaliklarni kiritish mumkin.

11.4.O’lchash nazariyasining asoslari