J izzax politexnika instituti «iqtisodiyot va menejment» kafedrasi «sifat menejmenti» fanidan

Xalqaro sistemaning asosiy birliklari quyidagilar hisoblanadi:

m - metr-uzunlik birligi, kd - qandela-yoruglik kuchi birligi, mol - modda miqdori birligi, s - sekund-vaqt birligi, kg - kilogramm-massa birligi, A - amper-elektr tok kuchi birligi, K - kelvin - termodinamik temperatura birligi.

Har qanday o’lchash ma’lum o’lchamni nisbatlar shkalasi yordamida noma’lum o’lcham bilan taqqoslashdan iborat bo’ladi. Bunday o’lchashlarni inson hayoti davomida ko’p marta amalga oshiradi. Odamlarning bo’yini xayolan uzunlik o’lchovi bilan taqqoslab taxminan aniqlaymiz. Avtomobil taxminan qanday tezlik bilan harakatlanayotganligini oson aniqlash mumkin. Bunday o’lchashlarning natijasi uni amalga oshirayotgan kishining malakasiga bog’liq bo’ladi. SHtangachi kutarayotgan shtanga og’irligini aniq belgilaydi, vrach bemorning haroratini quli bilan kelvinning undan bir ulushigacha aniq belgilaydi. Barcha holatlarda u yoki bu fizik kattalikning o’lchamlari haqidagi axborot sezgi organlari orqali aniqlanib, shu birliklar to’g’risidagi tasavvur bilan taqqoslanadi.

Organoleptik o’lchash paytida o’lchash inson sezgi organlari vositasida amalga oshiriladi (hid bilish, sezish, ko’rish, mazasini bilish, eshitish va x.k.). Bu usul asosan kundalik hayotda qo’llanilib shu bilan bir qatorda fan va texnika sohalarida ham ishlatiladi.

Misol: Tajribali novvoy nonning qaysi navli undan tayyorlanganligini yetarli darajadagi aniqlikda ayta oladi yoki yaxshi injener-texnolog unning rangiga qarab va maydaligini e’tiborga olib yetarli darajada bu un qaysi navga tegishli ekanigini aytib bera oladi.