J., Barakayev N. R. Tizimli tahlil va qaror qabul qilish asoslari

Mezonlarni tanlash muammosini hal etishga imkon beradigan ikkita 
asosiy usul mavjud:

 
 birinchisi
, katta murakkab muammo xuddi shunday keng mezonlar 
yordamida aniqlanishi kerakligini talab qiladi, ya’ni o‘z mohiyatiga ko‘ra 
murakkab tizim bo‘lgan konseptual muammoni hal qilish va ko‘rib chiqish uchun 
konseptual yondashuvlar zarur. Masalan, ishsizlar sonining oshishi muammosi. Bu 
erda muammoni demografik jarayonlarni nazorat qilish bilan hal qilish mumkin 
deb hisoblash unchalik to‘g‘ri emas. CHunki demografiya masalasining o‘zi 
ishsizlik muammosidan ancha keng bo‘lishi mumkin. Bundan kelib chiqib, 
demografik muammosining hal qilinganlik mezoni har doim ham ishsizlik 
muammosini hal qilish mezoni bo‘lib xizmat qilmaydi. 

 
 boshqa usul
katta murakkab tizimni katta bo‘lmagan guruhlarga bo‘lib, har 
bir guruh uchun to‘g‘ri keladigan “tor” mezonlarni konstruksiyasini yaratishdan 
iborat. Masalan, oliy ta’lim tizimi. Mezonlarni ushbu tizim faoliyatini 
tashkillashtirish yo‘nalishlari (moddiy-texnikaviy, kadrlar, huquqiy va boshq. 
yo‘nalishlar) bo‘yicha katta bo‘lmagan guruhlarga bo‘lib olamiz. Oliy ta’lim tizimi 
faoliyatini tashkillashtirishning yo‘nalishlari bo‘yicha alohida katta bo‘lmagan 
guruhlarga ajratib olganimizdan keyin ularning har biri uchun tor doirada bo‘lgan 
mezonlarni ishlab chiqamiz. Natijada, echim mezonining bu ko‘rinishdagi shakli 
tizimning bitta alohida olingan yo‘nalishi bo‘yicha bo‘lgan muammo hal 
qilinganligi to‘g‘risida fikr yuritishga asos bo‘ladi. 
Har bir holatda muammolar u bilan taqqoslanayotgan tizimga qaraganda har 
bir baholanayotgan tavsifi bo‘yicha yuqoriroq bo‘lgan tizimni topish bilan hal 
etiladi. Ko‘p holatlarda taqqoslash asosida, tavsif ketidan tavsif, har bir tizimning 
“kamchilik” va “afzallik” tomonlarini “taroziga” solib ko‘rish kerak.