J., Barakayev N. R. Tizimli tahlil va qaror qabul qilish asoslari

  
Tegishli talablar asosida tashkillashtirilgan ketma-ketlik
– bosqichlari 
puxta aniqlangan, tanlash qoidalari esa noaniq bo‘lmagan tegishli talablar asosida 
tashkillashtirilgan ketma-ketlikning ehtimoliyligi.
 
Umumilmiy 
uslubiyat
ilmiy bilimlarning yo‘nalishlari, konsepsiyalari va 
tizimlari bilan taqdim qilinadi. Ular o‘zlarining xarakterlarining universallik 
kuchiga qarab fanning rang-barang tarmoqlarida anglash faoliyati vositasi sifatida 
foydalaniladi. 
 
Ilmiy tadqiqotda uslubiyatning quyidagi muhim qo‘llaniladigan sohalarini 
ajratib ko‘rsatish mumkin: 
-
muammoni shakllantirish(ilgarisurish); 
-
tadqiqot predmetlarini shakllantirish; 
-
ilmiy nazariyani yaratish; 
-
nazariyaning xaqiqiyligini amaliyotga murojaat etish yo‘li bilan tekshirish; 
-
ushbu nazariyadan boshqa nazariyani yaratishdafoydalanish; 
- olingan natijalarni talqin qilish.
  
SHunday qilib, 
ilmiy tadqiqot uslubiyati
– bu ilmiy bilimlarni 
shakllantiruvchi tamoyillarni o‘zida mujassamlashtirgan, uning tuzilmasini va 

---

227 
uslublarini, olingan natijalarning haqiqiyligini tekshirishni va ularning talqinini o‘z 
ichiga oluvchi tadqiqot vazifalariga mazmunini mos kelishini ta’minlovchi ilmiy 
bilimlarni (ilmiy-bilish faoliyatini) tashkillashtirishning eng umumiy shakli. 
Tizimli tahlilda uslub
– bu muammoli vaziyat to‘g‘risida bilim olish hamda 
optimal echimlarni qidirish va ishlab chiqishdir.
 
Barcha uslublari kita asosda shakllangan: 
-
ekspertlarningbilim va tajribalaridan foydalanish; 
-
tizimlarniilmiy-formallashgantarzdatasavvurqilishva izohlash. 
Tizimli tahlilda foydalaniladigan uslublar juda ko‘p. Hammasini o‘rganish 
uchun bizda vaqt ham, imkoniyat ham yo‘q. Balki bu sizlarga kerak ham emasdir.
Muammolarni tadqiq qilishda tizimli tahlil doirasida vositalari va usullari 
keng qo‘llaniladigan bir necha asosiy uslublarni ko‘rib chiqamiz.Ular:
 
–
“Maqsadlar daraxti” uslubi; 
–
“Aqliy hujum” uslubi (Sinektika uslubi); 
–
“Delfi” uslubi; 
–
Ekspertlar bahosi uslublari;
–
Morfologik uslublar: 
–
Tizimli axborotli qamrab olish uslubi ; 
–
Rad etish va “barpo etish” uslubi;
–
“Morfologik qutti” uslubi .