назария тарафдорлари организм реактивлигининг турли хил
таассуротлар таъсири остида ўзгариш ига ва уларнинг суякдаги
маҳаллий яллигланиш ж араёни ривож ланиш ида акс этиш ига
асосланиб (М .Артю с, Г.П.Сахаров, С.М .Дериж анов), пастки жаг
остеомиелитининг
моделини
яратганлар
(Г.А.Васильев,
Я.М .Снежко).
М уаллифлар
яллигланиш
жараёнининг
пайдо
бўлиш ига сабаб бўладиган омиллар орасида сансибилизацияни
таъкидлаб
ўтганлар.
Бу
клиникада
тасдиқланди:
кўпчилик
беморларда жаг остеомиелити сурункали периодонтитнинг такрор
ва такрор зўрайиш и заминида ривожланган.
Г.И.Семёнчёнко (1958) ж аг остеомиелити
ривож ланиш ида
нерв рефлектор бузилиш лар (нейротрофик назария)га асосий ўрин
берган.
М икробиология, биокимё,
иммунология, патофизиологиянинг
замонавий ютуклари, жаг остеомиелити патогенезининг асосий
механизмларини ажратиш имконини беради.
Организм реактивлиги суякда йирингли-некротик жараён
ривожланиш ида,
унинг канча давом
этиш ида ҳал қилувчи
аҳамиятга эга. Ж аг остеомиелити ривожланганда, организмнинг
носпецифик ҳимоя механизмлари сусайган бўлиши мумкин. Бу
совуқ қотиш, толикиш , стресс вазиятлари, бошдан кечирилган
ўткир респиратор, аденовирусли ёки
бош ка инфекциялар, қўш илиб
колган ҳасталиклар, ш унингдек дори бериб даволаш билан боглик
бўлиш и мумкин.
Иммунитет суяк тўқимасида йирингли некротик жараён ри
вож ланиш ида мухим роль ўйнайди. Организмнинг иммунологик
реактивлиги антиген таассурот-микробларни топа билиш ва уларга
специфик реакция қилиш (блокадалар, нейтраллаш , парчалаб юбо
риш ва бошк.) имконини белгилаб беради. Сурункали одонтоген
ўчоқлар, уларнинг зўрайиб кетиш и иммун реакцияларнинг издан
чикиш ига олиб келади. У ларнинг дисбаланси жаг остеомиелити
негизида
ётади.
М икробларнинг
ва
уларнинг
парчаланиш
махсулотлари ҳисобланган эндотоксинларнинг такроран таъсир
кўрсатиш и, уларга ошган ўта сезувчанликни-сенсибилизацияни
юзага келтиради. С енсибилизациянинг юкори даражаси жагнинг
ўткир остеомиелитида яллигланиш гиперергик кечиши эхтимолини
оширади. Сенсибилизация
дараж асининг ошиши билан, иммунитет
дисбаланси ва организмнинг адекват ҳимоя реакциясини таъмин
120
эта олмаслиги ортади-суяк тўқим асининг йирингли некротик ж а
раёни ривожланади.
Ж аг остеом иелита ривож ланиш и учун диабет, қон касаллик
лари, руҳий ҳасталиклар тугм а ва орттирилган им м унитет бузи-
лиш лар (бирламчи ёки иккилам чи патологик иммун касалликлар ва
ҳолатлар) маълум аҳамиятга эга. А ксари ж аг остеом иелити бод,
полиатритлар, жигар ва буйрак касалликларига учраган беморларда
ривож ланади. Айрим беморларда бундай касалликлар ж аг остео
миелитининг яллигланиш реакцияси гипергик яъни суст кечиш ини
белгилайди.
М аҳаллий иммунитет қолати ж аг остеом иелити ривож лани-
ш ида муҳим роль ўйнайди. С урункали одонтоген ўчоқ, баъзан
унинг такрорланадиган зўрайиш лари маҳаллий ҳуж айрали ва гу-
морал ҳисобланган носпецифик ва специф ик реакциялар
балансини
бузади . М икроблар ва уларнинг парчаланиш м аҳсулотларининг
суяк илигига доим таъсир кўрсатиш и унинг структурасини,
ҳуж айра қувватини ва ҳимоя реакцияларининг ф аоллигини издан
чиқаради. О гиз сую клиги, периодонт тўқималари, кейин эса суяк
илиги м аҳаллий иммунитетнинг муҳим органлари сиф атида ин-
ф екцияга қарш и таъсир кўрсата олмайди, бундай ҳолатларда ин
ф екция суяк тўқимасига бемалол киради.
Йирингли ж араённинг периодонтдан альвеоляр ўсиқ ва жаг
суягининг ичкарисига таркалиш ига баъзи анатом ик хусусиятлар
ҳам ёрдам беради: альвеолалар деворларида кон том ирлар ва ли м
фа том ирлари ш унингдек асаб толалари ўтадиган м айда теш иклар-
нинг кўп микдорда бўлиши. Ў ткир ва ўткирлаш ган сурункали пе
риодонтитда тиш илдизи чўккиси доирасида суяк тўким асининг се-
зиларли резорбцияси ва қайта тузилиш и, альвеолаларининг девор
ларида табиий теш икларнинг кенгайиш и ва баъзи ж ойларда перио
донт ва якин турган суяк илиги бўш лиқлари орасида кенг алоқа
ҳосил бўлиш и ю зага келади. Бунинг натиж асида йирингли экссу-
датнинг яллигланган периодонтдан альвеоляр ўсиқ ва
жаг танаси
суяги ичкарисига таркалиш и учун кулай ш ароит яратилади. Суяк
тўкимасининг йирингли некротик ж араёни - ж аг остеом иелити ри
вожланади.
Қон айланиш и остеом иелит ривож ланиш ида муҳим роль
ўйнайди.Я ллигли экссудатнинг суякка кириб қолиш и, суяк илиги
м икроциркуляциясинининг издан чиқиш ига олиб келади. М икро-
циркулятор бузилиш лари асосида аллергия фёном ёнлари ётади: I)
121
антиген билан антителолар бирикмалари сабаб бўлган томир реак-
циялари, бу бирикмаларга базофиллар ёки семиз хужайраларнинг
жалб қилиниши; 2)ҳужайралар ва тўқималар мембраналарида ан-
тиген-антителонинг ўзаро таъсири сифатидаги цитотоксик реак-
циялар; 3) комплимёнт катнашган антиген-антитело реакцияси; 4)
секинлаш ган гиперсезувчанлик реакцияси. Бу механизмлар суяк
кизил илиги м икроциркулятор ўзани томирлари деворининг
ўтказувчанлигини, ивитувчи ва фибринолитик тизимлар бузили-
шини белгилаб беради. Суяк илиги
томирларининг тромбози ва
тромбларнинг йирингли эриши охирги натижа сифатида ривож ла
нади. Суякда йиринг тўпланиш и суяк ичи гипертензиясига ва
ж араёнга экстраоссал том ирларнинг жалб этилиш ига олиб келади.
Ж агнинг ўткир остеомиелитида
гемодинамиканинг махаллий
бузилиш и ивитувчи фибринолитик ва бошка кон тизимлари
умумий кўрсаткичларининг ўзгариб колишига олиб келади.
Ш ундай килиб, ж аг остеомиелити кўпинча аъзо патологияси
кўриниш и
ҳолидаги
бирламчи
ва
иккиламчи
иммунологик
етиш мовчиликнинг
заминида
инфекцияга
карши
умумий
носпецифик ва специфик организм ҳимояси сусайганда ва
бузилганда
ривожланади.
У мумий
иммунологик
реактивлик
маҳаллий ҳимоя
реакцияларига ва бевосита огиз сую клигининг
турли компонентларига ва суяк илигининг тўқима ва томирли
структураларига таъсир кўрсатади.
Сенсибилизациянинг юкори
даражаси остеомиелит ривож ланиш ининг патогенетик омили
бўлиб
ҳисобланади.
А ллергиянинг
турли
хил
феноменлари
гемодинамика ва кон ивиш тизим ининг
бузилиш ига олиб келади
ва суякда йирингли-некротик жараён ривожланишини белгилаб
беради.
Do'stlaringiz bilan baham: