Izohli lug’at biologic terminlar Adaptatsiya – Moslashish o’quv jarayoni, o’quv faolyatiga moslashuv. Akseleratsiya

O’zini o’zi boshqarish – tirik organizmning hatto tashqi muhitning o’zgaruvchan sharoitlarida ham o’ziga xos ichki doimiylik xususiyatlarini saqlab turish qobiliyati. Bunda qaytar bog’lanish prinsipidan foydalaniladi.

Shajara, shajara daraxti – evolutsiya jarayonida turli guruhga mansub bo’lgan organizmlarning rivojlanish yo’lini (qarindoshchilik aloqalarini) chizma ravishda tasvirlash. Shajara daraxtini tuzish g’oyasining nazariy asoslari Ch.Darvin nomi bilan bog’liq.

Shaxsiy gigiyena – gigiyenaning bir bo’limi; shaxsiy hayot va mehnat faoliyatida amal qilishi zarur bo’lgan gigiyenik rejim yo’li bilan odam sog’ligini saqlash va mustahkamlash masalalarini ishlab chiqadi.

Shakl hosil qilish jarayoni – duragaylash va mutatsiya natijasida populyatsiyalarda o’simliklar turli shaklllarining paydo bo’lishi. Shu asosda tanlash yo’li bilan yangi navlar hosil qilinadi. Shakl hosil qilish jarayoni kombinatsion va mutatsion o’zgaruvchanlik qonuniyatlari asosida amalga oshadi.

Shira (suv) harakati – o’simliklar tanasida shira (suv) va unda erigan plastik moddalarning yuqoriga tomon kuchli harakat qilishi. Bu, ayniqsa, bahor oylarida kuchayadi.

Shoxlanish, butoqlanish – yangi novdalarning hosil bo’lishi, ularning poyada bir-biriga nisbatan joylanish xarakteri. Bir necha xili mavjud: dixotomik, monopodial, simpodial shoxlanish.

Shtamm – ma’lum manbadan olingan mikroorganizmning genetik jihatdan bir xildagi (toza) kulturasi.

Sho’rsevar o’simliklar – sho’rxok va sho’rtob yerlarda o’sadigan o’simliklar (galofitalr).

Chalacho’l o’simligi – cho’l va tog’ zonalari orasida joylashgan adirlardagi o’simliklar.

Chatishtirish, duragaylash – o’simlik, hayvon organizmlarining har xil zoti (navi), turlarini yoki ikki xil hujayrani o’zaro chatishtirib, yangi organism yoki hujayra yaratish. Duragay o’simlik va hayvonlar xo’jalik jihatdan foydali belgilarga ega bo’lib, yangi nav (zot) lar yetishtirish uchun dastlabki material hisoblanadi.

Chetdan changlanish, allogamiya - bir gulning shu tur yoki naviga tegishli bo’lgan boshqa o’simlik gulining change bilan changlanishi. Ochiqurug’lilar va ko’pchilik gulli o’simliklarga xos. Biroq qat’iy chetdan changlanuvchi o’simliklar kam bo’ladi.

Chidamlilik, barqarorlik, tolerantlik – o’simliklarning tashqi muhitning noqulay sharoitlari (sovuq, turli kasalliklar, qurg’oqchilik va boshqalar) ga chidash xususiyati.

Chilpish, chimtish, chekanka – 1) g’o’zaning o’sish nuqtasi (poyaning uchki qismi) ni uzib tashlash; 2) mevlarning pishishini tezlashtirish va urug’lik mahsulotni ko’paytirish maqsadida o’simlikning uchki qismini kesib tashlash.

Cho’l - yozi issiq, qishi sovuq, o’ta qurg’oqchiligi va o’ziga xos o’simliklari bilan xarakterlanuvchi landshaft turi.

Cho’lga aylantirish – odam xo’jalik faoliyatining ta’sirida yerning biologic potensiallarini yo’q qilib, cho’lnikiga o’xshash sharoitlarning hosil bo’lishiga olib kelish.