Izobar. Izoxor, izotermik, adiabatiк va politropik jarayonlar. Reja: Termodinamik jarayonlarni o‘rganish yo‘llari

3-rasm. Izoxorik va izobarik
jarayonlarning Ts-
diagrammasi
(6) va (13) tenglamalarni taqqoslashdan ko‘rinib turibdiki, agar temperaturalar T₁ dan T₂ gacha o‘zgarganda s_p>s _v bo‘ladi, chunki s_p > s_v.
Shu sababli izoxora grafigi izobaraga nisbatan tikroq bo‘ladi (3-rasm).
Demak, termodinamik tizimlarga bir xil miqdorda issiqlik energiyasi berilsa ham, entropiyaning o‘zgarishi izoxorik jarayonda izobarik jarayonga nisbatan tezroq o‘zgaradi.

Izotermik jarayon

O‘zgarmas (T=const) temperaturada sodir bo‘ladigan termodinamik jarayon izotermik jarayon deyiladi. Boyl-Mariott qonuniga asosan T=const. Izotermik jarayonning Pv koordinatalari diagrammasi giperboladan, Ts –koordinatadagi diagrammasi obtsissa o‘qiga parallel chiziqdan iborat (4-rasm).

Tizim xolatlarining tenglamalarini quyidagicha yozish mumkin.
p₁v₁=RT₁; p_{2 2}=RT₂.
T=const bo‘lganligi uchun T₁=T₂.
Boyl-Mariott qonunining ifodasi tizim holat tenglamalarining nisbatidan topiladi.

p₁/p₂=v₂/v₁ yoki p₁v₁=p₂v₂…p_nv_n=const (14)

Demak, o‘zgarmas temperaturadagi berilgan gaz massasi bosimining hajmiga ko‘paytmasi o‘zgarmas kattalikdir.

Jarayonning ishini gazning kengayish ishi orqali aniqlash mumkin.


4-rasm. Gaz holatini izotermik jarayonda o‘zgarishining Pv - va Ts - diagrammalari

Gazning holat tenglamasidan p=RT/.

U holda
(15)

Termodinamik tizimga uzatilgan issiqlik miqdorini termodinamikaning birinchi qonunini yozib, uning tahlilidan aniqlaymiz.

dq_T=c_vdt+pdv

Izotermik jarayonda T= const bo‘lganligi uchun dT=0. Shu sababli du=c_vdt ekanligidan, izotermik jarayonda ichki energiyaning o‘zgarishi nolga teng, ya’ni

du=0 (16)

Demak, tizimga uzatilgan issiqlik miqdori tashqi ta’sir kuchiga qarshi mexanik ish bajarishga sarflanadi.

dq_T=d (17)

Issiqlik miqdori Ts-diagrammada balandligi T va asosi s_t ga teng to‘rtburchak yuziga teng, ya’ni q_T=Ts. Izotermik jarayonda entropiyaning o‘zgarishini quyidagi formuladan aniqlanadi.

(18)
U holda
(19)