Izobar. Izoxor, izotermik, adiabatiк va politropik jarayonlar. Reja: Termodinamik jarayonlarni o‘rganish yo‘llari

Izoxorik jarayon

Izoxorik jarayonga yopiq idishda gazning isishi yoki sovishi misol bo‘la oladi.
O‘zgarmas hajmda kechadigan jarayonga izoxorik jarayon (d =0, yoki =const) deb aytiladi. Jarayon egri chizig‘i izoxora deb aytiladi. 1-rasmda jarayonning p - va Ts- diagrammalari tasvirlangan.
Ideal gazning holat tenglamasi:
p =RT dan
v=const uchun

p/T = R/ =f( )=const

Izoxorik jarayonda bosimlar nisbati absolyut temperaturalar nisbatlariga teng bo‘ladi, ya’ni bosim o‘zgarishi bu jarayondagi absolyut temperatura o‘zgarishiga to‘g‘ri proportsionaldir.

p₁/p₂=T₁/T₂ (1)



1-rasm. Gaz holatini izoxorik jarayonda o‘zgarishining Pv - va Ts - diagrammalari

Izoxorik jarayonda gaz hajmining o‘zgarishi d =v₂- ₁=0 , bo‘lganligidan

(2)

Ya’ni, izoxorik jarayonda gaz ish bajarmaydi. Termodinamikaning birinchi qonunini d =0. hol uchun yozamiz:

(3)
Sig‘im o‘zgarmas bo‘lganda:
(4)
Demak, tizimga berilgan dq issiqlik miqdori shu tizim ichki energiyasining o‘zgarishiga sarflanar ekan.
Sig‘im o‘zgaruvchan bo‘lganda:
(5)
1-rasmdan ko‘rinib turibdiki, izoxorik jarayon bosim ortishi bilan kechsa, demak tizimga issiqlik keltiriladi va ishchi jismning ichki energiyasi va temperaturasi ortadi.
Agar izoxorik jarayonda bosim kamaysa, u holda issiqlik olib ketiladi va ichki energiya hamda temperatura kamayadi. Izoxorik jarayon uchun entropiyaning o‘zgarishini quyidagi tenglamadan aniqlaymiz.

lekin v=const uchun ln v₂/v₁=0.
Shuning uchun
(6)

Demak, izoxorik jarayonda gaz ish bajarmaydi. Unga uzatilgan dq issiqlik miqdori termodinamik tizim ichki energiyasining o‘zgarishiga sarflanadi.