Изланувчилар online илмий-амалий

 
 
1-rasm. Badiiy konstruksiyada 
bioshakllarni qo’llanishi.
Tibiiy namunalarni xomaki rasmini chizadi, masalan, qisqichbaqani. So‘ng 
chiziqlar shakl hosil qiluvchi o‘q chiziqlar bilan a’zolarga ajratib, tabiiy shaklni 
taxlil qilish yo‘li bilan texnik namunani yaratadi. 
Yana bir ahamiyatli qonuniyat hajmiy-fazoviy strukturani bizga tabiiy 
o‘xshash o‘rgatadi- bu tuzilishni bir butunligi, umumiy xarakter bilan hisoblashish, 

---

416 
asosiy elementlar tuzilishini rivojlantirish. Chunki tirik tabiatga umumiy bir 
butunlik xosdir.
Biologik shaklni o‘rganish musavvir-konstruktor uchun yanada ahamiyatligi 
shundan iborat. Ular masshtabi tabiiy to‘g‘ri saqlangan, xat osiz proporsional 
konstruksiyaga ega va funksiyaga asoslangan. Tabiiy go‘zallik garmoniyasi va 
tabiatda maqsadga muvofiqligi doimo konstruktor -musavvir va san’atkorlar 
e’tiborini jalb qilib kelgan. Ba’zi daraxt barglarining ajoyib xayratga soladigan 
tuzilishda ekanligini esdan chiqarib bo‘lmaydi, ya’ni konstruksiyalar xazinasi. Bu 
yerda so‘z arrasimon va yelpig‘ich ko‘rinishdagi barglar haqida ketmoqda. 
Tabiiy-biologik shakllarga asoslanib sanoat mahsulotlari ishlab 
chiqarishda yangi texnologiya va yangi materiallarni esdan chiqarib bo‘lmaydi. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Н.С. Макавеева. Основы художественного проектирования костюма. 
Практикум. – М.: Академия, 2008.-230 с. 
2. Л.А.Сафина, Л.М.Тухбатулина, В.В.Хамматова – Проектирование 
костюма – Ростов-на-Дону: Феникс, 2007.-283 стр. 
3. Tojiyev, N. Isahojayeva. Qalamtasvir, rangtasvir va kompozitsiya asoslari. 
“Sharq” NMAK “Tezkor nashr markazi” bosmaxonasi. 11-bet 
KIYIMLARNI MODELLASHTIRISHDA IJODIY MANBALAR 
 
 
G.A.Mirboboyeva, N.Q.Urmonova 
Farg’ona politexnika instituti 
 
O’zbekiston – dunyoda o’zining yuksak madaniyati, ko’hna tarixi va go’zal 
me’morchilik namunalari bilan nom taratgan davlatdir merosni tashkil etadi. Xalq 
amaliy bezak san’ati kishilarning ma’naviy olamini boyitadi, badiiy didini 
shakllantiradi, ruhiyatini tarbiyalaydi. Shuning uchun ham o’zbek xalq amaliy 
san’ati kishilarni badiiy, axloqiy, umuminsoniy qarashlarini tarbiyalab, ularning 
ilmiy dunyoqarashlarini shakllantirishda hamda madaniy darajasini yuksaltirishda 
eng zarur manbalardan biri hisoblanadi. 
O’tmishda ota-bobolarimiz qurgan muhtasham binolar hozirgi kungacha 
maftunkor jilvasini yo’qotmagan. Ko’pchilik maqbaralarda boy va xilma -hilligi 
bilan farq qiladigan geometrik naqshlardan, ko’p hollarda shakl berilgan 
g’ishtlardan, loydan yasab naqsh oyilgan, so’ng pechda pishirilgan terrakota 
plitalardan foydalanilgan. Binolarning tashqi qismiga esa quyma ganch ishlari 
bajarilgan. Mavorounnaxrda ganchkorlik 
san’ati, 
ayniqsa 
ravnaq 
topgan, 
me’morchilikning asosiy bezagi darajasiga 
ko’tarilgan. 
Ayniqsa 
maqbaralarning 
peshtoqlari devor va ravoqlar ganch -naqshlar 
bilan juda nafis bezatilgan. Naqshlar 
murakkablashib 
bordi. 
Ularning yangi 
nushalarida ramziari, timsoliy tasvirlar, va 
hattotlik sanati namunalari naqadar mo’lligini 

---

417 
ko’ramiz. Har bir chizilgan naqshda o’ziga hos ma’no bo’lgan. O’simliksimon 
“islimiy” naqsh boylik va farovonlikni, novda va yaproqlar esa to’kinchilik va 
bahor chog’ida uyg’onishni bildiradi. Ozbekiston territoriyasida arxeologik 
qazishmalar shuni ko’rsatadiki, naqshlar 
ichida geometrik naqsh ko’p ishlatilgan. Milliy 
naqshlarimiz g’oyatda boy mazmunga ega.
Turar joy va jamoat binolarining devor hamda shiftlariga solingan naqshlar 
insonni hayratga soladi. Bu go’zal naqshlar ajoyib naqqoshlar tomonidan 
yaratilgan bo’lib, asrlar davomida bunyod topdi, rivojlandi, me’morchilik hamda 
tasviriy san’at rivoji bilan bog’langan holda takomillashib bordi.
Ayollar liboslar to’plamini yaratishda ijodiy manbaa sifatida milliy 
me’morchilikdagi naqqoshlik elementlaridan lavxalar namuna qilib olingan. XV 
asrda qurilgan Ulug’bek madrasasining peshtoqisiga marmardan o’yib ishlangan 
bezak va koshinlar ijodiy manbaa sifatida qo’llaniladi. Miiy memorlik amaliy 
bezak san’ati namunalari o’rganilib, ulardan naqish elemetlaridan olinib 
dizaynerlar tononidan uslulashtirilgan holda yangi zamonaviy naqsh 
kompozitsiyalari, shakli yaratilib libos eskizlariga tadbiq etiladi. Milliy me’moriy 
binolardan olingan naqsh elementlari liboslarga transformasiya yo’li bilan 
kochirilgan. Homaki eskizlardan kelib chiqqan holda, bir to’htamga kelingan 
tanlangan eskizni yaratiladi. G’oyani qog’ozga kochirish jarayonida, avval bir 
qancha qoralama eskizlar ishlab chiqiladi. Eskiz ishlash jarayonida dizayner o’z 
g’oyasini yanada takomillashtirishga va g’oyani tub ma’nosi va mohiyatini 
chuqurroq ko’rsatib berishga ega bo’ladi. 
Zamonaviy moda yonalishi o’rganib eskiz kosepsiyasi g’oyasi asosida for 
eskizlar yaratildi. G’oya mavzusi izlanishlar va to’plangan ko’hna me’morchilik
naqshlarini eskizga joylashtirildi kelib chiqqan holda ishlab chiqildi 
Zamonaviy moda tendentsiyasida urf bo’lgan 
ranglardan ilhomlangan holda eskizlar namunalarini 
yaratiladi so’ng rang berish jarayoniga o’tiladi. Bunda 
yaratilayotgan libos qanday matodan ishlanishi nazarda 
tutiladi, so’ng eskizlarga rang berishga o’tiladi. Matoni 
hususiyati 
, 
fakturasi 
rang 
orqali 
chiqarib 
beriladi.Stilistik qator.Bir necha eskizlarni birgalikdagi 
jamlanmasi bo’lib, unda libos detallari va shakllarini 
o’ziga hos jihatlarini yaratadi. Texnik eskiz-bu 
libosning detallarini yaqqol ko’rsatib beriladi. Texnik 
eskizda libosning xar-bir detali va taxlamalari, choklari 
va chok bezaklari ko’rsatib beriladi. Tanlangan model 
eskizini umumiy ko’rinishini aks ettiriladi va bunda 
libosni ko’rinishini aksesuarlar bilan boyitib,obrazning 
umumiy ansamblini yaratiladi. 
Adras, atlas, olacha kabi yorqin matolar 
nafaqat quyoshli Sharqni, balki vazmin G’arbni ham 
maftun etgan. Sharq o’zining gul bosilgan, (abr naqshli)