Изланувчилар online илмий-амалий

PAXTANI CHIGITDAN AJRATISHDA QOLDIQ TOLANI TAXLILI 
Yuldashev A.R. 
Andijon mashinasozlik instituti katta o`qituvchisi 

---

296 
Arrali jinlarni ish unumdorligi asosan jin ishchi kamerasidagi xomashyo 
valigi zichligiga bog’liq bo’lib, uni oshirish ikkiyo’nalishda, xom-ashyo valigi 
zichligini oshirish va xom-ashyo valigi aylanish tezligini oshirish hamda jinlangan 
chigitlarni ishchi kamerada bo’lish vaqtini kamaytirish xisobiga amalga oshirilishi 
mumkin. 
Jin uskunasi xom – ashyo valigini yuqori zichlikda ishlashi quyidagi salbiy 
xolatlarga olib keladi [2].
•Xom-ashyo 
valigi 
massasini 
oshib 
ketishi 
natijasida 
uni 
aylantirishga ortiqcha elektr-energiyasi yo’qotilishi; 
•CHigit va tola shikastlanishi tolada nuqsonli aralashmalarni ko’payib 
ketishi; 
•Ishchi kameradan chiqayotgan chigitlar tarkibida to’liq jinlanmagan
chigitlarni ajralib chiqishi. 
Tadqiqotlar [3] jin ishchi kamerasida chigitdagi tola vaqt bo’yicha
notekis ajralishi va tolasizlangan chigitlar ishchi kamerada 10 sekunddan 
14 minutgacha bo’lishi mumkinligini ko’rsatdi. Natijalar qisqa vaqtda 
chiqqan chigit qoldiq toladorlikka ega, uzoq qolib ketgan chigitlar esam
qisman kalta tolalar ham ajralgan, ya’ni linterlash jarayoni ham amalga
oshgan bo’ladi. Ushbu xolat esa ishlab chiqarilgan tolada ip yigiruvga
yaroqsiz 
kalta 
tolalar 
miqdorini 
oshib 
ketishiga 
olib 
keladi. 
Respublikamizda 
to’qimachilik 
sanoatida 
klaster 
tizimini 
yaratilayotgani, ishlab chiqarilayotgan tolani to’liq o’zimizda ish lab qo’shimcha 
qiymati yuqori bo’lgan raqobatbardosh tayyor maxsulotlar ishlab chiqarish
vazifalari qo’yilgan xozirgi davrda paxtaga tolasi sifatini keskin 
oshirish dolzarb muammo bo’lib qolmoqda. Xozirda to’qimachilik sanoatida
toladan ip maxsulotlari chiqishi 85 % gacha pasayib ketishi asosan toladagi 
nuqsonli aralashmalar va kalta tolalar miqdori ko’pligi sabab bo’lmoqda. 
SHu sabali paxta tozalash korxonalarida ishlab chiqarilayotgan tola
sifanitini oshirish uchun jinlash jarayonini xom-ashyo valigini past 
qiymatlarida amalga oshirishni talab etadi. Bu murakkab vazifa bo’lib, 
xom-ashyo valigi zichligini pasaytirish jin ish unumdorligiga sezilarli 
ta’sir etadi, chigitni to’liq jinlanishiga salbiy ta’sir etadi. Tola 
yo’qolishi ko’payadi. 
Maqolada qayd etilgan muammoni xal etish uchun takomillashtirilgan
paxtani jinlash texnologiyasi tavsiya etilgan bo’lib (1-shakl), uni asoslash 
byo’icha o’tkazilgan tajriba natijalari keltirilgan. 1-separator SS-15A; 2-paxta 
taqsimlovchi shnek; 3-jin uskunasi; 4-chigit yig’uvchi konveyer; 5-elevator;
6-regenrator RNS; 7-pnevmoquvur; 8-kondensor KPV-8. 

---

297