|
Ж
алолиддин
Р
умий
асаРлаРида
юксак
маънавиятли
шахс
таРбияси
110
Яна бир хил шогирдларнинг хусусияти борки уларга ай-
тилган гап “бу қулоғидан кириб у қулоғидан чиқади”, яъни
айтилган гапга эътиборсиз, масулиятсиз шогирдлардир. Ру-
мий бундай тоифага мансуб шогирдларни “Маснавий”да
“Аҳмоқнинг севгиси” деб номланган ҳикоят орқали ёритади.
Ўрмонда айиқни катта бир бўғма илон бўғар, белидан ўраб
олиб сиқарди. Шу пайт ўтиб кетаётган ўтинчи катта пичоғи
билан айиқни қутқарибди. Айиқ эса ўтинчига содиқ дўст ту-
тинибди. Буни кўрган қўни-қўшни ўтинчига: “Эй барака топ-
гур, айиқнинг дўстлигига ишониб бўлмайди. Аҳмоқнинг дўст-
лиги душманликдан батардир. Ҳамжинсларинг қолиб, айиққа
ишонма. Уни даф қил, кетсин...”, – дедилар. Ўтинчи ўзича: “Мени
айиқдан қизғанишяпти, менинг бақувват ёрдамчим борлиги-
га ҳасад қилишяпти. Ҳар ҳолда, бир - бирлари билан келишиб
олиб айиқдан мени совутмоқчи булар”, – дея ўйлаб, уларнинг
гапларига қулоқ солмабди.
Ўтинчи бир куни айиқ билан бирга ўрмонга ўтин кесиш-
га кетган экан, чарчаганидан ухлаб қолибди. Бир маҳал, хира
паш ша келиб ўтинчининг юзига қўнибди. Айиқ дўстига яхши-
лик қилиш учун пашшани қувлабди. Айиқнинг жаҳли чиқди.
“Пашша ўлдиришдан бошқа чора йўқ”, деб ўйлабди ва югуриб
бориб каттакон бир тошни олиб, пашшани ўлдириш мақсадида
бор кучи билан ўтинчининг юзига отибди. Тош ўтинчининг
юзини мажақлаб ташлабди...
294
Ҳикоят орқали қулоқсиз шогирднинг устози насиҳатига
қулоқ тутмаганлиги натижасида фожиага учрагани тасвир-
лаган. Устоз, авваламбор, кўпни кўрган, илму дониш эгаси, у
бирор нарсани билмаса гапирмайди. Шогирд маҳмадонолиги,
мақтанчоқлиги, билимда эришган озгина муваффақияти ту-
файли ўзидан кетиши натижасида ёмон вазиятларга тушиб
қолади. Баъзи бир ноқобил шогирдлар борки, устозларга
туҳмат тошини ҳам отишади.
Аҳли нодон билгани зоҳир, тамом,
Ул дақойиқлар қолур кўздин ниҳон
295
.
“Маснавий”да шу борада қуйидаги ҳикоят келтирила-
ди. Биттаси шайхга бўҳтон қилиб: “У ёмон, ҳеч ҳам бизларни
тўғри йўлга бошламайди”, – дебди. Буни эшитган шогирди у
294
Ўша жойда. –Б. 186.
295
Ўша жойда. –Б. 546.
2-БОБ. Жалолиддин Румий қарашлари ва унинг таълим-тарбия тараққиётидаги ўрни
111
одамни урушиб: “Бировга туҳмат қилишдан қўрқмайсанми”,
– дебди. Бегона кимса: “Ишонмасанг шайхингни тунда бориб
кўр. У майдан сармаст бўлиб ётади”, – дебди.
Шогирди тунда Шайхнинг уйига борса ҳақиқатан ҳам Шайх-
нинг қўлида май экан. Бу қандай ҳол, деб ҳайратланиб Шайхдан
сўрабди. Шайх муридга май олиб келишни буюриб, майхонага
юборибди. Майхонада май ўрнига бол, асаллар билан лиммо-
лим экан. Мурид яна ҳайратланиб: “Бу ерда майдан асар ҳам
йўқ”, – дебди. Бўҳтончи киши уялганидан Шайхдан узр сўраб:
“Сенинг шуҳратинг майни асалга айлантиришга қодир, менинг
ёмонлигимни ҳам аритиб, яхшиликка қарат”, – деб йиғлабди
296
.
Румийнинг шунга ўхшаш яна бир маснавийсини келтирамиз:
Нуқта сўйлар шарҳ этиб устоди пир,
Англагаймен, унда не илму далил.
Билгани ёлғиз шу деб билсанг ани,
Хас каби ўздин улоқтиргай сени
297
.
Шогирд устознинг ҳурматини жойига қўйиши керакки,
аксҳолда унинг билимига шубҳа қилдими, ўзи уялиб қолади.
Жамиятимизда кузатилаётган ютуқлар устозлар меҳнати, ша-
рофати орқалидир.
Ўйлаким дарёга жаҳл этса ҳовуз,
Ўз-ўзин мавҳ этгай шубҳасиз
298
.
Шогирд ҳамиша устозини ҳурмат қилиши, унинг билимини
ўрган иши ва камтарин бўлиши керак. У камтаринлик билан
фаолият кўрсатса, устозининг ва жамиятнинг олдида ҳурмат
қозо нади.
“Маснавий”да шоир “Сўфийлар шайхга одобсиз сўфий усти-
дан шикоят қилишгани” борасида ҳикоят келтирилади. Сўфий-
лар шайх ҳузурига келиб, бир сўфий устидан арз-дод қилишиб:
“Ундан бизни қутқар”, – дейишибди. “Айби нимада?” – дебди
шайх. “Унинг учта номақбул қилиғи бор. Бир сўз бошласа, ча-
каги тинмайди, бир ош еса, лаганлаб тўймайди, бир ухласа,
ўликдай қотади”, – дейишибди. Шайх буларни эшитиб одобсиз
сўфига юзланиб: “Ҳар бир ишда ўртача йўлни, мўътадилликни
танла. Меъёр бузилса, инсонийлик ҳам қолмайди”, – дебди
299
.
296
Ўша жойда. –Б. 229.
297
Ўша жойда. –Б. 570.
298
Ўша жойда. –Б. 227.
299
Ўша жойда. –Б. 233.
Do'stlaringiz bilan baham: |
