|
Ж
алолиддин
Р
умий
асаРлаРида
юксак
маънавиятли
шахс
таРбияси
114
ларга изоҳ бериш тақозо этилмоқда. Бу тушунчалар моҳиятан
инсон ахлоқи ва одоби, инсонда шаклланган барча ижобий
хислатлар, унинг бошқаларга, жамиятга бўлган муносабатла-
рининг барча қирраларини қамраб олади. Ҳар бир давлат ўз
фуқароларининг билимли, ҳақ-ҳуқуқини танийдиган, маъна-
вий баркамол, бир сўз билан айтганда,
комил инсон
бўлиб
воя га етиши ҳақида қайғуради. Ўзбекистон Президенти Ислом
Каримов бу хусусда: “Биз комил инсон тарбиясини давлат сиё-
сатининг устувор соҳаси деб эълон қилганмиз.
Комил инсон
деганда, биз
, аввало, онги юксак, мустақил фикрлай олади-
ган, хулқ-атвори билан ўзгаларга ибрат бўладиган билимли,
маърифатли кишиларни тушунамиз”, – дейди
302
.
Комиллик, камолот, комил инсон ҳақидаги тушунчалар би-
рор мутафаккир олим ижодини четлаб ўтмаган. Ҳар бир илм
кишиси борки, комиллик, комил инсон ҳақида фикр юритади,
уни илмий жиҳатдан асослаб беришга интилади. Шу ўринда
Жалолиддин Румий ўзининг юксак ижодида комил инсон бо-
расида фикр юритар экан ёзади:
Ҳар кишиким ўз нуқсонин билур,
Ўз камоли манзилига от солур
303
.
Румий тарбияда илк қадамни инсон ўз нуқсонларини анг-
лаб, уни бартараф қилишдан бошлаши кераклиги ғоясини
олға суради. Жамиятимизда комил инсон тарбияси – миллий
ғоянинг асосий тамойилларидан бири ҳисобланади. Комил
инсон ғоясини амалга оширишга бўлган интилиш инсоният
цивилизациясининг маъно-мазмунини ташкил қилади. Комил
инсон тарбияси инсоннинг маънавий, ахлоқий, интеллектуал
ва жисмоний нуқтаи назаридан етуклик даражасига кўтари-
лишини кўзда тутади. Жалолиддин Румийнинг биргина “Мас-
навийи маънавий” асарининг ўзида комил инсон тушунчаси
борасида юзга яқин сўз келтирилади. Асарнинг ўзи комил ин-
сон тарбиясига қаратилган, десак муболаға бўлмайди. Асарда
шундай мисра келтирилади:
Кўнгли бедорларни ёз, эй маънавий,
Васфига камлик қилур минг маснавий
304
.
302
Ислом Каримов. Тарихий хотирасиз келажак йўқ / Баркамол авлод орзу
-
си. –Т.: “Шарқ” нашриёт-матбаа концерни, 1998. –Б. 81.
303
Жалолиддин Румий. Маснавийи маънавий / Форсийдан Ўзбекистон халқ
шоири Жамол Камол тарж. –Т.: “MERIYUS” XHMK, 2010. –Б. 106.
304
Ўша жойда. –Б. 281.
2-БОБ. Жалолиддин Румий қарашлари ва унинг таълим-тарбия тараққиётидаги ўрни
115
Байтда кўнгли бедор зот комил инсонга муқояса
қилинмоқда, бундайлар ҳақида мингга яқин маънавий
ҳикоятлардан маснавий яратилса ҳам, кам, деган таъриф
келтирилмоқда. Румий “Маснавий”да комил инсонни мадҳ
этар экан, яна шундай ёзади:
Шу баланд кўк остида ҳар неки бор,
Одамий, жонсиз жисм ё жонивор.
Билмас ўзга дардини, ғофил эрур,
Ўзгаларнинг дардини комил билур
305
.
Комил инсон ўзгалар дардини билгувчи, унга малҳам бўл-
гувчи, ёрдам қўлини чўзгувчи, инсонга тўғри йўл кўрсатувчи
зотдир, дейилмоқда. Жамият аъзолари комил инсоннинг би-
лими, донишига ҳурмат қилиб эргашадилар. Комил инсонлар
қаторига оқил ва доно, камтар ва олижаноб, ҳақиқатпарвар ва
фидойи зотларни киритиш мумкин. Комил инсонлар инсон та-
лабини адо қилиб, уларни ҳамиша тўғри йўлга чорлаши, туш-
кунликка тушсалар, умид уйғотиши, кибру ҳаволи бўлсалар,
меъёрни тушунтириши керак. Чунки комил инсонда, аввало,
ахлоқий онг ривожланади, одам ва олам тақдирига виждон
билан қараш қобилияти шаклланади. Бундай фазилатли ки-
шилар юксак даражада мушоҳада юритиш қобилиятига эга
бўладилар. Уларда ақл оддий сўз ва тушунчалардан эмас, бал-
ки диёнат, адолат, виждон, иймон-эътиқод, ишқ, дард каби фа-
зилатлар мужассамидан ташкил топади.
Жалолиддин Румий “Маснавий”нинг бошидан сўнгига-
ча инсонни комиллик даражасига кўтарган ички (ботиний)
маънавий ишқни тасвирлар экан, комил одам фақат яхшилик
излайди, “қўлга тупроқ олса комил, зар бўлур”, “куфр этса ко-
мил ул, миллат бўлур”
306
, – дейди. “Комил инсон – идеал, барча
дунёвий ва илоҳий билимларни эгаллаган, руҳи мутлақ руҳга
туташ, файзу кароматдан сероб, сийрату сурати саранжом,
қалби эзгу туйғуларга лиммолим покиза зот”дир
307
.
“Маснавий”да комил инсон образи иймон-эътиқодли, руҳан
пок, кўнгли бедор шахс мисолида тасвирланади. Унинг амали,
айтган сўзи, юрган йўли инсонларни ўзига эргаштирувчи шахс
кўринишида изоҳланади:
305
Ўша жойда. –Б. 348.
306
Ўша жойда. –Б. 57.
307
Ўша жойда. –Б. 130.
Do'stlaringiz bilan baham: |
