Izbullaeva indd

Уқувсиз, бепарво шогирд. 
Таълим жараёнида
 
яхши 
шогирд лар қатори ёмон (уқувсиз, бепарво, эътиборсиз) шо-
гирдларни ҳам кузатамиз. Бепарволик (бефарқлик, эъти-
борсизлик, лоқайдлик) – кишидаги ўзгалар ҳаётига, атроф-
воқеликка эътиборсизлик, лоқайдликни англатувчи тушунча. 
289
Жалолиддин Румий. Маснавийи маънавий / Форсийдан Ўзбекистон халқ 
шоири Жамол Камол тарж. –Т.: “MERIYUS” XHMK, 2010. –Б. 583.
290
Ўша жойда. –Б. 756.

---

2-БОБ. Жалолиддин Румий қарашлари ва унинг таълим-тарбия тараққиётидаги ўрни
109
Румий бундай шогирдлар борасида ҳам асарда қатор ҳикоятлар 
келтиради.
 
Асардаги ғилай шогирд ҳикоятида тасвирланиши-
ча, бир устознинг ғилай шогирди бўлган экан. Бир кун устоз 
шу шогирдига шишаларни олиб келишни буюрибди. Шогирд: 
“Қайсисини олиб келай, аниғини айтинг”, – дебди. Устози: 
“У ерда ўзи битта шиша, ғилайликни баҳона қилмай, шиша-
ни олиб кел”, – дебди. Бундан жаҳли чиққан шогирд устози-
дан тана қилмаслигини сўрабди. Устози: “Биттасини синдир 
қолганини олиб кел”, – дебди. Шогирд бир шишани синдирган 
экан, иккинчи шиша ҳам йўқолибди
291
.
Ҳикоятда Румий уқувсиз шогирдни ғилай шогирд мисо-
лида тасвирламоқда. Шогирд ўзининг уқувсизлиги туфай-
ли устозининг берган вазифасини бажара олмади. У устоз 
сабоғини тўғри англаганда, бундай вазиятга тушиб қолмас 
эди. “Маснавий”да яна шу ҳикоятга яқин “Карнинг бемор 
зиёрати”
292
ҳикояти ҳам мисол бўла олади.
Муаллиф шогирд уқувсизлиги, эътиборсизлиги ва сабр-
сизлигини ҳажв қилиб вужудига игна билан расм солдирган 
одам воқеасини келтиради. Қазвинликлардан бири вужудига 
арслон суратини солдирмоқчи бўлибди ва игна билан расм 
солувчи устага борибди. Баданига арслон расм солдирар экан, 
сабр қилолмай ҳар сафар устани ишдан тўхтатиб, арслоннинг 
янги жойидан солишни айтар экан. Қазвинлик мижознинг бу 
гапларига жаҳли чиққан уста игналарни ерга отиб: “Худойим, 
менга тўзим бер. Бу бошимга тушган оламда ҳеч кимнинг бо-
шига тушмагандир. Ҳеч, думсиз, бошсиз, қулоқсиз ва гавдасиз 
арслон бўладими?! Бундай арслонни ким кўрибди?”
293
Бу ҳикоятни шундай изоҳлаш мумкин. Қазвинлик уқувсиз 
шогирд тимсолида тасвирланган, устози бераётган билим 
юкини кўтаролмай қолган шогирд ҳали у, ҳали бу нарсани 
баҳона қилиб охир-оқибат билим сирларининг бирортасини 
эгаллаб билмайди ва натижада билими аниқ суратни касб эт-
майди. Уқувсизлик, авваламбор, эътиборсизлик ва бепарво-
ликдан келиб чиқади. Ҳар билим ёки фанни эгаллашнинг ўз 
машақатлари бор. Бу билим сирларини ўрганиш учун, бирин-
чи навбатда, устозга қулоқ тутиш, айтганларини бажариш ва 
сабр-бардошли бўлишни талаб этади. 
291
Ўша жойда. –Б. 65.
292
Ўша жойда. –Б. 93.
293
Ўша жойда. –Б. 99.

---