Ызбекистон республикаси олий ва

7.2. Furnituralar. 

Ko‘rinishiga,  ishlatilish  joyiga  va  mebelning  materialiga  qarab  mebel 

furniturasining shakli, o‘lchami, tuzilishi va pardozi ham xilma-xil bo‘ladi. Furnitura 

o‘zining  asosiy  vazifasini  bajarishdan  tashqari,  mebeldan  foydalanishni 

qulaylashtiradi va uni bezatadi. Hozirgi vaqtda mebellar rangli metallardan yasalgan 

bezaklar, suyak va sadaflar bilan bezatilmaydi, desak xato bo‘lmaydi. 

Sharnirlarining  sterjenlari  chiqarilmaydigan  qilib  yasalgan,  kichikroq 

o‘lchamdagi  tavaqali  oshiq-moshiqldr  sodda  mebellargagina  ishlatiladi.  Tovonli 

to‘g‘ri  hamda  burchak  oshiq  moshiqlari  (begunki)  tavaqali  yonbosh  va  burchak 

oshiq-moshiqlari  hamda  ikki  sharnirli  (lomberli)  oshiq-moshiqlar,  royal  oshiq-

moshiqlari,  qalpoqchali  yoki  bochkasimon,  olinadigai  oshiq-moshiqlar  eng  ko‘p 

ishlatiladi.  

---

 

86 

 

25-rasm. Mebel oshiq-moshiqlari: 

a)  tovonli  to‘g‘ri  oshiq-moshiqlar;  b)  burchakka  o‘rnatiladigan  tovonli  oshiq-

moshiqlar  va  yon  tomonga,  o‘rnatiladigan  tavaqali  oshiq-moshiqlar;  g)  burchakka 

o‘rnatiladigan  tavaqali  oshiq-moshiqlar;  d)  royal  oshiq-moshiqlari;  ye)  qo‘sh 

sharnirli  (lomber)  oshiq-moshiqlar;  j)  qalpoqli  (bochkasimon)  olinadigan  oshiq-

moshiqlar. 

 

Oshiq-moshiqlar tanlashda mebelning xilini va konstruksiyasini nazarda tutish 

kerak; masalan, tovonli oshiq-moshiqlar va tavaqali to‘g‘ri oshiq-moshiqlar eshiklari 

urib  ochiladig‘an  shkaflarga  ishlatiladi,  tavaqali  yonbosh  va  burchak  oshiq-

moshiqlari eshiklari tashqariga ochiladigan shkaflarga, ikki sharnirli oshiq-moshiqlar 

esa suriladigan stollarga ishlatiladi. 

Mebel  eshiklariga  va  tortmalariga  o‘rnatiladigan  qulflar  eshik  qulflaridan 

kichikroq  bo‘ladi,  ular  o‘yib  o‘rnatiladigan,  kesib  o‘rnatiladigan  va  ustdan 

o‘rnatiladigan  qulflarga  ajratiladi.  Mebellarning  eshiklariga  o‘yib  o‘rnatiladigan 

shpingaletlar  eshik  shpingaletlaridan  biroz  kichikroqdir,  ularning  ust  (ko‘rinib 

turadigan) tomoni ko‘pincha rangli metallardan yasaladi yoki nikellanadi. 

Mebellarga  shpingaletlar  o‘rniga  ko‘pincha  zadvijkalar  (lo‘kidonlar) 

o‘rnatiladi, ular  mebel  eshigining  yuqorisiga va pastiga  ichki tomondan  o‘rnatiladi. 

Ustdan o‘rnatiladigan shpintalet eng ko‘p tarqalgan.  

 

---

 

87 

Uning  yaxshi  tomoni  shundaki,  u  eshikning  tob 

tashlashiga  yo‘l  qo‘ymaydi.  Zashchyolkalar  ko‘pincha 

sharikli qilib yasaladi. 

 

 

 

27- rasm. Sharikli zashyolka 

 

Mebellarning  bandlari  yoki  tutqichlari  xilma-xil 

bo‘ladi.  Ular  ko‘rinishi  jihatidan  skobasimon, 

knopkasimon,  halqasimon  va  tomchisimon  bandlarga 

ajratiladi.  Agar  bandlarning  ustidan  qoplanadigan 

plastinkasi bo‘lmasa yoki plastinkada kalit uchun teshik 

qoldirilmagan  bo‘lsa,  u  holda  eshikka  kalit  uchun 

o‘yilgan  teshikning  devorchalari  yemirilmasligi  uchun, 

teshikka  kalit  shakli  berilgan  detal  (klyuchezina) 

o‘rnatiladi;  bu  detal  eshikka  o‘yib  o‘rnatiladi  yoki 

ustidan  qoplanadi,  u  metall,  plastmassa  va  suyakdan 

yasaladi. 

 

 

 

28-rasm.  Mebel  tutqichlari  va 

kalitdonlar 

 

Furnituraning 

barcha 

detallari  mustahkam,  o‘tmas 

qirrali,  burchaksiz  va  pitirsiz 

bo‘lishi  kerak.  Detallarning 

ustki  yuzasida  hech  qanday 

nuqson 

bo‘lmasligi, 

tushirilgan  naqshi  yoki  o‘yib 

solingan bezaklari ochiq bilinib turishi lozim. Qulflar, shpingaletlar, zashchyolkalar, 

26- расм.  

Устдан ўрнатилган 

шпингалет қулфи. 

---

 

88 

lo‘kidonlar  hech  qanday  kuch  talab  qilmasdan  va  taqillamasdan  bemalol  ,  ishlashi 

lozim.  Furnituralar  zavodda  odatda  yumshoq  qog‘ozga  bitta-bittadan  o‘ralib, 

yashikka komplekti bilan joylanadi. Ularni yopiq, quruq binolarda yashikda saqlash 

kerak.