Ызбекистон республикаси олий ва ырта

2-asosiy savol bo’yicha darsning maqsadi: Talabalarga axborot tizimlarining turkumlanishi, ularni ishlab chiqish va foydalanish haqida ma’lumotlar berish.
Identiv o’quv maqsadlari:
2.1. Axborot tizimlarining turkumlanishi ajrata oladi.
2.2. Axborot tizimlarini ishlab chiqish usullariga izoh bera oladi.
2.3. Axborot tizimlaridan foydalanish sohalari haqida ma’lumot bera
oladi.
2-asosiy savolning bayoni:
Axborot tizimi – belgilangan maqsadga erishish uchun axborotni uzatish, qayta ishlash va saqlash uchun qo’llaniladigan usullar, shaxslar va vositalarning o’zaro bog’langan majmuadir.
Axborot tizimlarining elementlari sifatida kompyuterlar, kompyuter tarmoqlari, odamlar, axborot va dasturiy ta’minot kabilarni olish mumkin. Axborot tizimining asosiy maqsadi ma’lumotlarni yaratish, yig’ish, qayta ishlash va masofaga uzatish kabilardan iborat.
Axborot tizimlarida yuz beradigan jarayonlarni shartli ravishda quyidagi bosqichlarga ajratish mumkin:

• 
  tashqi yoki ichki manbalardan ma’lumotlarni kiritish;
  
• 
  kiritilgan ma’lumotlarni qayta ishlash va uni qulay ko’rinishda tavsiya etish;
  
• 
  ma’lumotlarga talabgorlarga etkazib berish yoki boshqa bir tizimga uzatish;
  
• 
  axborot tizimidan foydalanuvchilarning ma’lumotlarni o’zgartirishga bo’lgan ehtiyojlarini qondirish va uning bilan bevosita muloqot qilish imkoniyatlarini yaratish.
  

Axborot tizimlarini xalq xo’jaligining turli tarmoqlariga tadbiq etish quyidagi natijalarni berishi mumkin:

• 
  intellektual tizimlar va matematik usullarning tadbiqi hisobiga boshqaruv vazifalarining eng ratsional echimlarini olish;
  
• 
  avtomatlashtirish hisobiga ishchilarni og’ir mehnatdan ozod qilish;
  
• 
  ma’lumotlarni o’z vaqtida tezkorlik bilan yig’ish, qayta ishlash imkoniyatlarini yaratish;
  
• 
  hisobotlar tezkorligi va ishonchliligini ta’minlash;
  
• 
  qog’ozdagi hujjatlarning hajmini keskin kamaytirish va axborotni saralashni tashkil qilish;
  
• 
  hisobot va hujjatlar oqimi strukturasini rivojlantirish;
  
• 
  mahsulot ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish harajatini kamaytirish;
  
• 
  talabgorlarga noyob va yuqori malakali xizmatlar ko’rsatish;
  
• 
  yangi bozor manbalarini izlab topish;
  
• 
  xaridor va talabgorlarga turli xizmatlar va imtiyozlar ko’rsatish orqali jalb etish va hokazo.
  

Axborot tizimini yaratish va undan foydalanish qo’yiladigan maqsadga muvofiq bo’lishi lozim.
Axborot tizimlari bajaradigan vazifasiga ko’ra quyidagi turlarga bo’linishi mumkin:
Axborot-ma’lumotnomali tizimlar – bunda foydalanuvchi bilan korxona yoki firma o’rtasidagi axborot almashuvchi vositalar to’plami hisoblanadi.
Faktografik tizimlar – ko’rinishi sodda va qo’yilgan masalalarga yagona, aniq echimni ko’rsata oladigan tizimlardir. Ular universal va maxsus tizimlariga bo’linadi.
Hujjatli tizimlar - foydalanuvchi tomonidan tashkil etilgan turli ko’rinishdagi ma’lumotlar to’plamidir.
Muhokama uchun savollar:
2.1. Axborot tizimlarining turkumlanishi haqida ma’lumotlar bering?
2.2. Axborot-ma’lumotnomali tizimlarga izoh bering?
2.3. Axborotni izlash tizimlarining vazifasi nimalardan iborat?
2.4. Ma’lumotlarni qayta ishlash tizimlariga izoh bering?
2.5. Faktografik tizim deganda nimani tushunasiz?
2.6. Faktografik tizimning qanday turlari mavjud?
Mavzu bo’yicha echimini kutayotgan ilmiy muammolar:
1. Bilimlar ombori yaratish va ularni takomillashtirish.
2. Ekspert tizimlar faoliyatini o’rganish va takomillashtirilgan variantlarini ishlab chiqish.


24-mavzu: Tarmoq texnologiyasi va kompyuter
tarmoqlarining ishlash tamoyillari hamda ularning ahamiyati.
Ajratilgan vaqt - 2 soat.