Ызбекистон республикаси олий ва ырта

II – MODUL. operatsion tizimlar bilan muloQot Qilish.
6-mavzu: Norton Commander (NC) dasturi bilan ishlash
Ajratilgan vaqt - 2 soat.
Asosiy savollar:
1. NC dasturi va uning buyruqlari.
2. NC dasturi menyusi va unda ishlash.
Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar: NC, qobiq dastur, chap va o’ng oyna, menyu, faylni o’qish, faylni tahrirlash, faylni ko’chirish, fayl yaratish, katalog yaratish.
Mavzuga oid asosiy muammolar:

1. 
   NC dasturini boshqarishda klaviaturaning funktsional tugmachalari ishlash jarayoni buzilib qolsa, ishni davom ettirish uchun qanday yo’llar tutiladi. Javobingizni izohlang.
   
2. 
   NC dasturi menyusida joylashgan buyruqlarni menyuga murojaat qilmasdan turib bajarish uchun qanday amallar bajarish mumkin deb o’ylaysiz. Bajarish mumkinmi yoki yo’qmi. Javobingizni tushuntiring.
   

1-asosiy savol bo’yicha darsning maqsadi: NC dasturi va uning buyruqlari haqida talabalarga to’liq ma’lumot berish.
Identiv o’quv maqsadlari:
1.1. NC dasturi va uning vazifalarini izohlab bera oladi.
1.2. NC dasturi buyruqlari bajarilishini amaliy jihatdan ko’rsata oladi.
1-asosiy savolning bayoni:
MS DOS operatsion sistemasi bilan muloqot qilish uchun turli xil dasturlar yaratilgan. Bu dasturlarga NC(Norton Commander), VC(Volkov Commander), DN (DOS Novigator) va boshqalar misol bo’lib, ular qobiq dasturlar deb ataladi.
MS DOS Operatsion sistemasi bilan foydalanuvchilar muloqot qilishda juda qulay vaziyatlar yuzaga keltirishda AQSh dasturchisi Peter Norton tomonidan yaratilgan va ommaviylashgan NC (Norton Commander) dasturi katta ahamiyatga ega. NC dasturi yordamida:
- disketadagi kataloglar va fayllar mundarijasini yaqqol ko’rish;
- katalog yoki fayllarni tashkil qilish, o’chirish va qayta nomlash;
- fayllar va kataloglar nusxasini olish;
- matnli fayllarni, har xil hujjatlarni, ma’lumotlar majmuasini
ko’zdan kechirish, tahrir qilish;
- MS DOS ning ixtiyoriy buyrug’ini va boshqa ishlarini bajarish
mumkin.
NC dasturi NC katalogida joylashgan bir necha fayllar guruhidan iborat. nc. exe - ishlovchi fayli orqali ishga tushiriladi.
Dastur ishga tushganda ekranda jadval ko’rinishda chap va o’ng oynalar deb ataluvchi oynalar paydo bo’ladi.
NC dasturi ekrani tashkil etuvchilari quyidagilardan iborat:
- Ekranning yuqori qismida NC menyusi joylashgan;
- Oynaning yuqori qismida disklar nomi joylashgan;
- Ikkita chap va o’ng oynalar joylashgan;
- Ekranning quyi qismida C:\>_ buyruqlar satri;
- Quyi qismida F1 - F10 gacha funktsional tugmachalarning vazifasini eslatib turuvchi eslatma satr joylashgan.
Muhokama uchun savollar:
1.1. NC dasturi qanday ishga tushiriladi?
1.2. NC dasturi ekrani tashkil etuvchilarini izohlang.
1.3. Fayllarni o’qish va tahrirlash qanday bajariladi?
1.4. NC dasturida funktsional tugmachalar vazifasi.
1.5. NC dasturida joriy diskdan yangi katalog ochib, uning ichida yangi fayl hosil qiling.
1.6. NC dasturi ekrani tashkil etuvchilarini turli holatlarga o’tkazib dastlabki holatga qaytaring.