Ызбекистон республикаси олий ва ырта

2-asosiy savol bo’yicha darsning maqsadi: Talabalarga fayl tushunchasi, uning turlari, nomlanishi va kataloglar haqida ma’lumotlar berish.
Identiv o’quv maqsadlari:
2.1. Fayl tushunchasiga ta’rif bera oladi.
2.2. Faylning turlari va nomlanishiga izoh bera oladi.
2.3. Kataloglar va ularning turlari haqida ma’lumot bera oladi.
2-asosiy savolning bayoni:
Qattiq disk (vinchester), disketa yoki kompyuterning kompakt disklaridagi barcha ma’lumotlar fayllarda saqlanadi. Fayl deb, xotiradagi nomlangan va tartib bilan joylashtirilgan ma’lumotlar to’plamiga aytiladi.
Kompyuter xotirasiga kiritilayotgan har bir ma’lumotlar fayl ko’rinishida saqlanadi. Ma’lumotlar fayl bo’lishi uchun unga mos nom kiritish kerak. Faylni nomlash uchun lotin alifbosi harflari, sonlar va bazi belgilardan foydalanish mumkin. Faylning ikkita nomi bo’ladi, asosiy nomi va qo’shimcha nomi. Asosiy nomi 8 ta belgidan oshmasligi va ma’lumotga mos bo’lishi kerak, u faylga qo’yilgan vazifani izohlaydi. Qo’shimcha nomi esa 3 ta belgidan oshmasligi kerak, u faylning kengaytmasi deb atalib, faylning turini bildiradi.M-n: autoexec.bat.
Faylning turlari quyidagicha bo’lishi mumkin:
.exe, .сom – ishlovchi-bajariluvchi fayllar.
.bat – buyruq fayllar.
.bas – beysik dasturlash tili fayllari.
.pas – paskal dasturlash tili fayllari.
.txt, .doc – matnli hujjat fayllari.
.xls – elektron jadvalli fayllar.
Xotirada fayllarni jamlovchi va fayllar haqidagi ma’lumotlar saqlanadigan joy katalog (direktoriya) deb ataladi. Katalog WINDOWS tizimida ishlash jarayonida jild (papka) deb nomlanadi.
Kataloglar bir necha turlarga bo’linadi:
1. Joriy kataloglar(Ish olib borayotgan katalog).
2. O’zak kataloglar (Faqat fayllarni birlashtirib turuvchi).
3. Ona kataloglar (Fayllardan tashqari bir nechta kataloglarni
birlashtiruvchi kataloglar).
4. Qism kataloglar (Ona katalog ichidagi kataloglardan biri).
Muhokama uchun savollar:
2.1. Fayl tushunchasiga tarif bering.
2.2. Fayl nomlashda nimalarga e’tibor berish kerak.
2.3. Faylning qanday turlari bor?
2.4. Kataloglar nima va ular nima uchun xizmat qiladi?
2.5. Katalogning qanday turlari mavjud?
2.6. Joriy disk va joriy katalog deganda nima tushuniladi?
2.7. Fayl va kataloglar ustida qanday amallar bajariladi?
Mustaqil ish topshiriqlari:
5.1. MS DOS buyruqlari yordamida fayl va kataloglar ustida ishlash.
5.2. MS DOS buyruqlari yordamida disklar bilan ishlash.
Foydalaniladigan adabiyotlar:

1. 
   S. S. G’ulomov, A. T. Shermuxammedov, B. A. Begalov «Iqtisodiy informatika» T. – «O’zbekiston» – 1999 yil.
   
2. 
   T. A. Nurmuxammedov «IBM PC va MS DOS bilan tanishuv» T. - «Mehnat» – 1994 yil.
   
3. 
   S. I. Rahmonqulova «IBM PC shaxsiy kompyuterida ishlash» T. NMK – «ShARQ» - INSTAR – 1996 yil.
   

Mavzu bo’yicha echimini kutayotgan ilmiy muammolar:
1. MS DOS buyruqlarining o’zbekcha takomillashtirilgan variantlarini ishlab chiqish.
2. MS DOS operatsion tizimi bilan ishlashni o’rganishning sodda usullarini ishlab chiqish.