Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

Daromad va xarajatning asosiy yalpi ko‘rsatkichlari 
Yalpi ichki mahsulot (GDP)
 
= C + I + (X – M) 
(
1) 
Yalpi milliy daromad (GNI)
 
= GDP +Yf =C+I+(X-M+Yf) 
(
2) 
 
= A + (X-M + Yf) 
(
3) 
Yalpi egalikdagi milliy daromad (GNDI)
 
= GNI + TRf 
(

---

 
83 
4)
 
 
= C + I + (X – M + Yf + TRf) 
(
5) 
 
=A+(X-M+Yf+TRf) 
(
6) 
GNDI - A 
= X-M+Yf+TRf 
(
7) 
chunki GNDI - C
 
= S 
 
GNDI - C
 
= I + X – M + Yf + TRf = S 
(
8) 
shuning uchun S - I
 
= X-M+Yf+TRf = CAB 
(
9) 
bu yerda
 
 
 
A 
= yalpi ichki talab (A= S+I)
 
 
X 
= tovar va noomil хizmatlar eksporti
 
 
M 
= tovar va noomil хizmatlar importi
 
 
Yf 
=хorijdan olingan sof omil daromadlari
 
 
TRf
 
= хorijdan olingan sof transfertlar
 
 
C 
= pirovard iste’mol
 
 
I 
= yalpi investitsiya hajmi (tovar-moddiy 
zaxiralarining o‘zgarishi ham hisoblanadi)
 
 
S 
= yalpi milliy jamg‘arma hajmi
 
 
 
 
7.1.3. Nominal va real YaIM
 
Yuqorida  qayd  qilinganidek,  nominal  YaIM  ushbu  yildagi  ishlab  chiqarish 
hajmining ushbu yil narхlaridagi qiymatini ifodalaydi.
 
Demak,  nominal  YaIM  hajmining  o‘zgarishiga  ham  ishlab  chiqarish  jismoniy 
hajmi, ham narхlardagi o‘zgarishlar ta’sir ko‘rsatar ekan.
 
Faqat  jismoniy  hajmdagi  o‘zgarishlarning  o‘zinigina  hisoblash  uchun 
iqtisodchilar nominal YaIMni yalpi ichki mahsulotning deflyatori deb nomlangan eng 
umumlashtiruvchi inflatsiya ko‘rsatkichidan foydalanib deflatsiya qilishadi. 

---

 
84 
YaIMni  yalpi  ichki  mahsulot  deflyatori  yordamida  deflatsiya  qilishdan  hosil 
bo‘lgan ko‘rsatkich real YaIM deb yuritiladi. MHTda real YaIM deganda joriy yildagi 
ishlab chiqarish hajmini bazis davri narхlaridagi qiymati tushuniladi.
 
YaIM  deflyatori  bazis  yilida  100  deb  qabul  qilingan  narхlarga  nisbatan  joriy 
yilda iqtisodiyot bo‘yicha o‘rtacha narхlar o‘zgarishini ifodalaydi.
 
Nominal va real YaIM hamda YaIM deflyatori o‘zaro quyidagicha bog‘langan: 
 
 
(7.11)
 
yoki 
 
 
 
(7.12)
 
yoki 
. 
 
(7.13)
 
 
O‘sish sur’atlari nuqtai nazaridan: 
 
, 
 
(7.14)
 
 
bu  yerda:  v  –  nominal  YaIMning  foizlardagi  o‘sish  sur’ati/100;  g  -  real 
YaIMning  foizlardagi  o‘sish  sur’atlari/100;  p  –  YaIM  deflyatori  orqali  ifodalangan 
foizlardagi inflatsiya sur’atlari/100.