Ызбекистон Республикаси =ишло= ва сув хыжалиги вазирлиги

МПқНх100/100-Б 
 
бу ерда: П- фақат ҳосил новдалар юкламалари олиш учун, тупда 
ривожланиши керак бўлган энг кам новдалар. 
Н- ўртача ҳосилли новдалар юкламаси; 
Б- тупда ривожланган ҳосилсиз новдалар фоизи 20% шартли. 
Шундай қилиб, формула бўйича аниқланади,
бунда: 
МПқ27х10/100-20қ33,75қ34 
Тупда 34 та новда ривожланса, шундан 27 таси ҳосилли новда, 
заҳирада кўзлар қолдириш зарур, уларнинг ноқулай шароитда нобуд 
бўлиш фоизи мос келиши керак. Бу формула бўйича аниқланади: 
 
НЗқМПх100/100-г ; 
49 

---

бу ерда: НЗ – кесишда қолдирилиши керак бўлган, умумий кўзлар 
сони;
г - ҳар хил сабаблар бўйича нобуд бўлган кўзлар фоизи 
(30% шартли). 
Шундай қилиб, тупда қолдирилиши керак бўлган, умумий кўзлар 
сони берилган мисолда ташкил қилади: 
НЗқ34х100/100-30қ48,57 
 
Тупда 48 та кўзлар юкламасини бериш учун, 4 та ҳосил звеноси 
кесишда қолдирилади (4 та ҳосилли новдалар бўйича кўзлар 9 тадан ва 4 
та ўринбосар новданинг ҳар бири бўйича кўзлар 3 тадан). 
Шундай кўрсаткичлар, кўзлар нобуд бўлиши, бир йиллик новдалар 
ўсиш кучи, ҳосилли новдалар, ҳосил бериш коэффициенти, ўртача узум 
бошлари оғирлиги учун керак бўлган кўрсатилган ҳисоб-китоблар назорат 
тупларидаги ҳисоблашларга мос равишда аниқланади. Бунинг учун ҳар 
йили айнан ва ўша назорат туплари олинади, қайсики ҳамма майдон 
бўйича шахмат тартибида бир текисда жойлашган бўлиши керак. Бу 
усуллар кучсиз ва ўртача ўсувчи туплар учун энг яхши юкламаларни 
аниқлашга яроқли, қайсики кўзлар миқдори ва ўсувчи новдаларни 
ҳисоблаб чиқиш нисбатан осон. Агар туплар кучли ўсувчи бўлса, энг 
яхши юкламаларни аниқлаш учун И.Михайлюк биологик методлардан 
фойдаланишни таклиф этди. Унинг методи бўйича кесилгандаги юклама 
кўзлар билан эмас, балки ҳосил новдалар билан аниқланади, шунинг билан 
бирга тупдаги қолдирилган новдалар миқдори, нормал ривожланган 
новдаларнинг ўртача сонига, ўтган йилги хосил қилинган хосил 
новдаларга боғлиқликда аниқланади. Молдавия шароитидаги ўтказилган 
тажриба шуни кўрсатдики, узум бошлари кичик навлар (Ашготе, Пино ва 
бошқалар) учун энг яхши юклама ўтган йилги битта хосилли новдада 
ўртача иккита нормал ривожланган новда; узум боши йирик навлар
(Сенсо, Гамбург мускати ва бошқалар) учун – нормал ривожланган новда 
2,5 тенглиги аниқланди. 
Агар мана шу тупда нормал ривожланган новдалар миқдори ўтган 
йилги битта хосилли новдада ўртача ривожланган новдалар (навига 
боғлиқликда 2 ёки 2,5) камлиги аниқланган, бу шундан гувоҳлик берадики, 
тупда керагидан ортиқ юклама бўлган ва бу йил юкламани камайтиришга 
тўғри келади ва баъзан тескарисига, бундай кўп миқдорда новдаларнинг 
бор бўлиши шуни кўрсатадики, тупда юклама етарли эмас ва бундай 
холатда юкламани мана шу йили кўпайтириш керак. 
Энг яхши юкламани ҳисоблаш учун И.Михайлюк қуйидаги 
формулани таклиф этди: 
50 

---