Ызбекистон Республикаси =ишло= ва сув хыжалиги вазирлиги

Материал ва жиҳозлар: 
 
1. 
Ҳар хил узум навларининг қаламчалар боғлари (талабага 
биттадан). Ҳар бир боғдаги қаламчалар ингичка, йўғон, стандарт 
диаметрли; янги, кам қуриган, кучли қуриган; яхши пишган, ёмон пишган, 
соғлом ва зарарланган бўлиши керак. 
2. 
1% ли йоднинг спиртли эритмаси, кенг сатҳли стаканлар сув 
билан, қум соат, чизғичлар, қаламчалар диаметрини аниқлаш учун 
калиброметрлар, ток қайчилар, пичоқлар. 

Назорат саволлари: 
 
1. 
қаламчалар сифатига қўйиладиган талаблар. 
2. 
қаламчалар кўзлари ҳолати ва сақланганлигини аниқлаш. 
3. 
Янги қаламчалар. 
4. 
қаламчалар пишиш даражаси. 
5. 
қаламча таркибидаги крахмални аниқлаш. 

Адабиётлар: 8,9,10. 
37 

---

9.Машғулот. 
қаламчалар тайёрлаш ва уларни 
сақлаш усуллари. 
Машғулот мақсади. қаламчалар тайёрлаш техникаси ва қишки 
сақлашда уларни жойлаштиришни ўрганиб олиш. 
Умумий маълумот. Ток туплари қишда кўмиладиган районларда
кузда паст хароратдан куз куртакларини зарарланишини омон
қолдириш учун то эрта кузги совуқлар бошлангунча қаламчалар
тайёрлаш тавсия этилади. Кўпгина ток кўмиладиган районларда ток
тупидаги барг узоқрок туради ва асосан совуқлар бошланиши билан
экилади. Шунинг учун тупларни кесишдан ва қаламчалар тайёрлашдан
олдин бу районлар ток тупларини хлорид магнийнинг 1-1,5% ли
концентрацияли эритмасини пуркаш йули билан дефолиация қилишга
тўғри келади Унинг таъсири остида тупдаги барглар 16-20 кун
давомида тўлиқ тўкилади. Бу тупларни кесиш ва ундан қаламчалар
тайёрлаш бўйича ишларни анча осонлаштиради, навдаги барглардан
углеводлар ва минерал озиқа ва элементларни оқимини таъминлайди
ва совуқ бошлангунча тайёрланган қаламчаларнинг куз куртагини
тўлиқ сақланишига имконият берилади. 
қаламчалар тайёрлашдан олдин новдалар симлардан бўшатилади,
жингалак ва қўлтиқ новдалардан тозаланади, новдаларнинг учки
пишмаган ингичка қисми кесиб ташланади ва мана шу узунликда
қаламчалар кесилади. Бунда қаламчадаги кўзлар ташқи белгилари
бўйича сараланади, ҳамма кўчат етиштиришга яроқсизлари олиб
ташланади. Кейин қаламчалар юмшоқ симларга 100-200 та қилиб
тахлаб, икки жойидан боғланади ва албатта қора қалам билан навнинг
номи, тайёрланган вақти ва қаламчалар сони ёзилган фанер ёки юпқа
тахтачадан ясалган этикетка осиб қўйилади. Тайёрланган боғлиқ
қаламчаларни офтобда қолдирмаслик керак, шу захотиёқ қаламчаларни
сақланадиган ерга кўмиб қўйиш керак. қаламчалар махсус
сақлагичларда, хандакларда ёки сақлаш учун мослаштирилган ер
тўлаларда сақланади. Экиш учун олинган қаламчалар қишда одатда
махсус қазилган чуқурларда сақланади, бунинг учун тепалик жойга
чуқурлиги 60-70 см, кенглиги 1,5-2м ва тегишли даражада узунликда
хандак қазилади. Хар йили кўп миқдорда ток қаламчаларини
сақлайдиган хўжаликларда махсус ертўла бўлиши керак. Ертўла яхши
шамолланиб хаво харорати домо 0
0
С дан салгина юқори 4-5
0
С 
турадиган ва нисбий хаво намлиги 70-75% бўлиши лозим. Ертўла
38 

---

ерига 10-15 см қалинликда намлиги 10% бўлган қум солинади. 
Шундан сўнг қаламчалар боғлари бир неча қават қилиб, узунасига
жойланади, биринчи қават билан иккинчи қават орасига 2-4 см
қалинликда қум солинади; энг устки қавати 15-20см қалинликда қум
билан кўмилади ва кейин устига синтетик плёнка ёпилади. Сақлаш
вақтида плёнка 2-3 марта очилади, 1-2 кун қаламчалар шамоллатилади
ва ортиқча намлик чиқарилиб юборилади.