Ызбекистон Республикаси =ишло= ва сув хыжалиги вазирлиги

Назорит саволлари: 
Навларни танлаш ва уларни жойлаштириш. 
Ҳар хил йўналишдаги навларни ўзаро нисбати. 
Функционал урғочи хил тўп гулли навларни токзорга 
жойлаштириш. 
Кўчатлар озиқланиш майдони. 
Бир гектар майдонга экилган ток тупларининг сонини аниқлаш. 
Адабиётлар: 5,8, 9, 12. 
25 

---

6.Машғулот. 
Ток тупларининг тирговуч хиллари. Сўри қуриш учун 
материаллар эҳтиёжини ҳисоблаш. 
 
Машғулот мақсади. Ток тупларини ўстириш усуллари билан 
танишиш. Ток тупларининг тирговуч хиллари ва токзорларда ҳар хил 
тирговучлар ўрнатиш учун керакли бўлган материаллар миқдорини 
ҳисоблаш. 
Умумий маълумот. Узумчилик амалиётида асосий иккита ток 
ўстириш тизими: Тирговучсиз-ерга ёйилиб ва тирговучларда қозиқда ва 
бошқа турли тик, нишаб, кунгдаланг ва бошқа хилли устунларда 
ўстирилади. 
Токни сўрига кўтармай ерда ўстиришда ток туплари тирговучсиз 
махсус қилинган эгатларга (пуштага) бемалол жойлашиб ўсади. 
Ўзбекистон Республикасида токни сўрига кўтармай ўстириш Самарқанд, 
Бухоро, қашқадарё, Сурхондарё ва қисман Тошкент вилояти 
хўжаликларида тарқалган. 
Ток тупларини сўрига кўтармай ўстириш усули, асосан, сув билан 
етарли таъминламаган ва токнинг кишмиш навларини етиштиришга 
ихтисослаштирилган жанубий районларда қўлланади.
Ток тупларини сўрига кўтармай ўстиришда тирговучларга эҳтиёж 
бўлмайди ва ток оддий парвариш қилинади; кузги-қишки ва эрта баҳорги 
даврларда чуқур ариқларга сув қуйиб, тупроқда нам запаси тўпланади, бу 
ёзги суғоришни камайтиради; чуқур ариқлар бўлиши сабабли аэрация ва 
тупроқнинг қизиши яхшиланади.
Шу билан бирга токни сўрига кўтармай ўстириш тизимининг салбий 
томонлари ёз даврида ерга механизация ёрдамида ишлов беришга имкон 
бермайди ва фақат қўлда тупроққа ишлов берилади. Шунинг учун йирик 
узумчилик хўжаликларида бу сўрига кўтармай ўстириш тизими 
қўлланилмайди.
Ток тупларини тирговучларда ўстириш тизими хамма жойда 
тарқалган. Ток тупини ўсиши ва хосил бериши учун энг қûлай шароит 
яратишни танлаш натижасида тупларга қуёш нури тушиши яхшиланади, 
уларни аэрацияси кучаяди ва токзорни парвариш қилиш осонлашади. 
Ҳамма саноат аҳамиятига эга бўлган токзорларда ток тупларини 
ўстириш учун турли хил сўрилар қўлланилади.