Iv- bob. Nazorat o‘lchov asboblari

km/soat
), vaqtini (
soat
va 
minutlar 
da), bosib o’tilgan yo’lni 
4.19-rasm. Elektron taxometr sxemasi

---

146 
(
km
da) o’lchaydi va harakat tezligini belgilangan qiymatdan oshirilganligini 
qayd etadi. Taxograf diagrammali disklarda harakat tezligini, bir sutka davomida 
bosib o’tilgan yo’lni, sarflangan yonilg’i miqdorini, birinchi va ikkinchi hay-
dovchi avtomobilni boshqarish davrini, ularning ta’mirlash ishlari va dam olishga 
sarflagan vaqtlarini qayd qiladi. Taxograflar bir kunli diagrammali disklarni 
avtomatik tarzda almashtirish moslamas i bilan ta’minlangan bo’lib, bu yuqorida 
keltirilgan ko’rsatkichlarni 7 kun davomida uzluksiz qayd qilish imkonini beradi.
Taxograf quyidagi qismlardan iborat: soat mexanizmi, harakat tezligini yozu-
vchi mexanizm, bosib o’tilgan yo’l va yonilg’i sarfini yozuvchi mexanizm, 
4.20-rasm. TЭMС1 taxografi: 
1- avtomobil bosib o’tgan yo’l 
hisobchisi, 2- tezlik ko’rsatkichi, 3-
soat, 4-ish tartibini o’zgartiruvchi 
qo’shimcha almashlab ulagich, 5- 
o’t oldirish kaliti, 6-o’zi yozarning 
ish tartibini o’zgartirgich, 7-
belgilangan tezlikka erishilganlik 
darakchisi, 8 - tezlik chegaraviy 
qiymatining(125 km/soat) belgisi
; 
O’zgartirgich 6 dagi raqamlar quy-
dagini bildiradi: 
1- birinchi haydovchi, 2- ikkinchi 
haydovchi
4.21-rasm. Taxografning diagrammali diskadagi yozuvlar nusxasi: 
1 - vaqt shkalasi, 2 - harakat tezligi, 3 - harakat boshi, 4 - harakat oxiri, 
5 - yonilg’i sarfi, 6 - dvigatel ishlagan vaqt, 7 - bosib o’tilgan yo’l 

---

147 
haydovchilar ish tartibini qayd qiluvchi moslama, taxograf va elektron blok och-
ilishini qayd qiluvchi moslama. 
Taxografning soat mexanizmi joriy vaqtni qayd qilish va ko’rsatish bilan birga 
diagrammali diskni aylantiradi. Soat mexanizmi qadamli elektrodvigatel 
yordamida harakatlantiriladi. 
Harakat tezligini yozuvchi mexanizm o’zgarmas tok elektrodvigateli, o’zi yozar 
asbob va strelkali tezlik indikatoridan tashkil topgan. Taxografning tezlik datchigi 
avtomobilning uzatmalar qutisidagi yetaklanuvchi val bilan bog’langan. 
Yonilg’i sarfini qayd qiluvchi moslama qadamli elektrodvigatel, kinematik 
mexanizm va o’ziyozar asbobdan iborat. Sarflangan yonilg’ini miqdorini qayd 
qilish xatosi 5% dan ortiq bo’lmasligi kerak. Bosib o’tilgan y o’lni qayd qilish 
mexanizmi tarkibiga elektrodvigatel, o’ziyozar asbobning kinematik zanjiri va 
hisoblagich kiradi. 
Taxograflarda ko’shimcha indikatorni ulab, unda bosib o’tilgan yo’l (