Иšтисодий таілил фанининг моіияти, бозор иšтисодиёти шароитида аіамияти ва вазифалари

n 
Хқ = 

 а
i
 +в
i
 
i=1 
Бунда: 
 Хқ - ходимларни тайёрлашга кетган харажатларнинг
жами сўммаси; 
i - ходимлар категориясининг тартиб сони (i=1,n); 
n - ходимлар категориясининг умумий сони;
а
i
- 
 
i - категория ходимларни тайёрлашга кетган
харажатлар; 

---

141 
в
i 
 - i - категория ходимларнинг малакасини
 
 
 
оширишга кетган харажатлар. 
Энди корхонанинг иқтисодий салоҳияти (потенциали)нинг 
умумий қийматини аниқлаш мумкин. Бу учун қуйидаги 
формулани тавсия қиламиз: 
Кис = Ав + Ам + Нф + Хк 
 
Бунда 
Ав - асосий воситаларнинг (капиталнинг) ўртача қиймати; 
Ам - айланма маблағларнинг (капиталнинг) ўртача
қиймати; 
Нф - номоддий активларнинг ўртача қиймати; 
Хк - ходимларнинг ўртача «шартли қиймати». 
Агар ушбу формуладаги натижани “У” деб, омилларни 
Хi

n деб белгиласак юқоридаги формуланинг математик 
кўринишини қуйидагича ифодалаш мумкин: 
n 
У = 

 х
i
= Х
1
 . Х
2
 . Х
3
 ... . Х
n
 
 
i=1 
Ушбу математик моделга таҳлилнинг анъанавий усулларини 
қўллаб амалий маълумотлардан фойдаланган ҳолда натижанинг 
ўзгаришини таъминловчи барча омиллар таъсирини ҳисоблаб 
чиқса бўлади. Буни амалга ошириш учун бухгалтерия баланси ва 
бошқа ҳисоботлар асосида корхона иқтисодий потенциалига 
кирувчи категорияларни алоҳида элементлари бўйича ҳам 
аниқлаш мумкин. Бунинг таркибий тузилиши қуйидаги чизмада 
келтирилган (7.2 - чизма). 
Шундай қилиб ушбу чизмадаги кўрсаткичлар йиғиндиси 
корхона иқтисодий потециали суммасининг умумий ҳажмини 
ифодалайди. Аммо жорий йилда уларнинг қанча қисми 
ишлатилганлигини, қай даражада самарадорликка эришганлигини 
билиш учун шу таҳлил қилинаётган даврга тўғри келадиган 
қисмини ҳам аниқлаш лозим. Бу фақат назарий жиҳатидан эмас, 
балки амалий жиҳатдан ҳам муҳим аҳамиятга эга.