Иқтисодий таҲ

5.1-жадвал
Иқтисодий таҳлил турлари ва шакллари

Иқтисодий таҳлил
Турлари ва шакллари	Мазмуни
1. Комплекс таҳлил	Хўжалик юритувчи субект фаолиятини макон ва замон нуқтаи назаридан барча тузулмалари билан бирга батафсил таҳлил қилишдир
2. Солиштириш таҳлили	Хўжалик юритувчи субектлар фаолиятини яхлит ҳолда алоҳида тузулмалари ёки мавзуларини баҳо ва вақт жиҳатидан солиштириладиган ҳолатга келтирилиб амалга ошириладиган таҳлилдир
3. Омилли таҳлил	Хўжалик фаолияти натижасига таъсир қилувчи омилларни аниқлаш ва уларнинг таъсирини ҳисболаш усуллари мажмуасини ўзида акс эттирган таҳлилдир
4. Маржинал таҳлили	Барча харажатларни доимий ва ўзгарувчи харажатларга бўлиб ишлаб чиқариладиган маҳсулотларнинг (бажариладиган иш, кўрсатиладиган ҳизмат) бизнесда кў зда тутилган фойдага эришиш учун зарур бўлган миқдорини аниқлаш ва самарадорлигини оширишга қаратилган таҳлилдир
5. Стохастик таҳлил	Хўжалик фаолиятида натижа ва омиллар ўртасидаги боғлиқлик, функсионал боғлиқ бўлмаган шароитда, уларнинг боғлиқлигини ўрганишга қаратилган таҳлилдир
6 .Лойиҳа таҳлили	Хўжалик юритувчи субектлар истиқболи, бизнес-режаси, инвестисия лойиҳаларини асослаш учун ҳали содир бўлмаган, яъни, бўлиши кутилаётган иқтисодий жараёнларни ўргатадиган таҳлилдир
7. Молиявий таҳлил	Хўжалик юритувчи субект молиявий натижалари ва молиявий ҳолатини ўрганишга бағишланган таҳлилдир
8. Бошқарув таҳлили	Корхона раҳбарияти, эгаси ва мутахассислари томонидан ички имкониятларни ишга солиш ва самарадорликни ошириш мақсадида қилинадиган таҳлилдир
9. Хў жалик фаолияти таҳлили	Корхоналар хўжалик фаолиятини ўрганишга қаратилган иқтисодиётнинг микроиқтисод даражасини ўрганишга қаратилган таҳлилдир
10. Аудиторлик таҳлили	Хўжалик юритувчи субектлар молия -хўжалик фаолиятини аудит қилганда тўғри хулоса чиқариш учун аудиторлар томонидан ўтказиладиган таҳлил

обект, таҳлил қилувчи субект, ўрганиладиган ҳодисаларнинг кўлами, ахборотларни қайта ишлаш кабилар⁷.

Барча турдаги таҳлилнинг турлари уларнинг бажарган вазифаларига қараб қуйидаги гуруҳларга умумлаштирилади: бизнес-режанинг тиғизлиги ва асосланганлигини баҳолаш ва унинг бажарилишини назорат қилиш, эришиладиган натижаларни олдиндан айтиб бериш ва эришилган натижаларга обектив баҳо бериш ва шу мақсадда корхона фаолиятига боғлиқ ва боғлиқ бўлмаган сабабларни аниқ белгилаш, ички хўжалик ҳисоби якунини ўтказиш, резервларни аниқлаш ва уларни ишлаб чиқаришга жалб этиш, келгусида режалаштириш учун асос (база)ни аниқлаш, оптимал бошқарув қарорларини қабул қилиш учун таҳлилий вариантларни тайёрлаш.
Иқтисодий таҳлилнинг асосий шакллари бўлиб бошқарув ва молиявий таҳлил ҳисобланади.
Бошқарув ва молиявий таҳлил юзасидан олимлар ўртасида турлича қарашлар мавжуд. Масалан; М.Қ.Пардаев томонидан бошқарув ва молиявий таҳлилга қуйидагича таъриф берилади: Бошқарув таҳлили-корхона раҳбарияти, эгаси ва мутахассислари томонидан ички имкониятларни ишга солиш ва самарадорликни ошириш мақсадида қилинадиган таҳлилдир; Молиявий таҳлил-хўжалик юритувчи субект молиявий натижалари ва молиявий ҳолатини ўрганишга бағишланган таҳлилдир.
Молиявий таҳлил асосида фирма ва компанияларнинг молиявий аҳволидан тўла воқиф бўлинади. Бу эса улар бошқарувида муҳим масала ҳисобланади. Таҳлил натижаларидан нафақат ички, балки ташки фойдаланувчилар ҳам фойдаланишлари мумкин. Негаки молиявий ҳисобот ва молиявий таҳлил натижаларида сир сақланадиган, яъни бировнинг зарари ҳисобига бошқа бировнинг наф кўриши мумкин бўлган ахборотлар кузатилмайди. Шу сабабли, молиявий таҳлилнинг кўплаб субектларини таркиблаш мумкин.
Бошқарув ва молиявий таҳлил орасидаги фарқни қуйидаги жадвал маълумотлари асосида аниқ баён этиш мумкин (1.2-жадвал).