Иқтисодий ўсиш ва инсон тараққиёти Инсон капитали назариясининг шаклланиши ва ривожланиши

расм. Ўзбекистон Республикаси ташқи савдосининг ижобий сальдоси (экспорт ҳажмитнинг импорт ҳажмига нисбатан ортиқлиги, млн.АҚШ доллари ҳисобида)

Ўзбекистон иқтисодиётининг барқарор ва мутаносиб ривожланиб бораётганини 2005 йилдан бошлаб Давлат бюджети профицит билан бажарилаётгани ҳам яққол тасдиқлаб турибди.

2011 йилда Давлат бюджетининг харажатлар қисми 2010 йилга нисбатан 25,4 фоизга, 2000 йилга нисбатан эса қарийб 17,8 баробар ўсди. Қайд этиш жоизки, давлат бюджети харажатларининг 58,7 фоизи ижтимоий соҳани молиялаш ва аҳолининг кам таъминланган қатламларини қўллаб-қувватлашга йўналтирилди.
Иқтисодиётнинг барқарор юқори суръатларда ўсиши, иш хақи, пенсиялар, стипендиялар ва нафақалар миқдорининг мунтазам равишда қайта кўриб чиқилиши аҳоли даромадлари кўпайиши, турмуш сифати яхшиланишини таъминламоқда. Бу аҳоли турмуш даражасининг жон бошига кўрсаткичлари жиддий равишда ортганлигида ўзининг ёрқин ифодасини топмоқда.
Ўзбекистонда кучли ижтимоий сиёсатни изчил амалга ошириш 1990 йилдагига нисбатан энг кам иш хақи миқдорини 2,6 баробарга, энг кам пенсия миқдорини эса 5,9 баробарга кўпайтирилишини таъминлади.
Аҳоли фаровонлигининг энг муҳим умумлашма кўрсаткичи оила истеъмол бюджетининг ҳажми ва таркиби хисобланади. У оилалар жамланма даромадларининг ҳажми ва таркибига боғлиқдир.
Ўзбекистон аҳолисининг жамланма даромадлари кейинги 20 йил ичида 8,6 баробарга кўпайди (расм).

расм. Ўзбекистон аҳолиси жамланма даромадларининг ортиши динамикаси (1990 йил = 1)

Жамланма даромадаларининг таркибида ушбу даврда мулкдан, тадбиркорлик фаолиятини амалга оширишдан иборат даромадларнинг янги моддалари пайдо бўлди. Масалан, 1990 йилда мулкдан, тадбиркорлик фаолиятидан, маҳсулот сотиш ва хизматлар кўрсатишдан олинган даромадларнинг салмоғи умумий даромадларнинг 10,6 % ни ташкил этган бўлса 2010 йилда мазкур кўрсаткич 47,0 % га етди.

Даромадларнинг бу янги турлари катта ижобий аҳамиятга эгадир. Чунки аҳоли тадбиркорлик фаоллигининг ортиши оилалар жамланма даромадлари жадал ва барқарор ўсиши учун бозор рағбатларини яратади, шунингдек боқимандаликни, даромадлардаги текисчилик даражасини камайтиради.
Аҳоли даромадларининг ортиши ўрта синфнинг шаклланиши ва унинг аҳоли умумий сонидаги салмоғи кўпайишига хизмат қилади. Агар 1990 йилда Ўзбекистонда ўртача даромадга эга аҳолининг улуши, эксперт баҳоланишга кўра, жами аҳолининг тахминан 18,0 % ни ташкил этган бўлса, 2000 йилда уй хўжаликларини текшириш натижалари бўйича бу 24,0 % га етганлиги аниқланди. 2011 йилда эса барча уй хўжаликларининг 60 % мамлакат бўйича ўрта даражадан паст бўлмаган барқарор пул даромадларга эга бўлган.