«ИҚтисодий билимлар тарихи» фани бўйича

 
Хулоса 
ХУ аср охири ХУ11 асрлар давомида янги иқтисодий таълимот 
меркантилизм ва у билан боғлиқ сиёсат пайдо бўлди. Бу таълимот 
бўйича миллат (халқ) бойлигининг асоси муомала соҳасида юзага 
келади (аввалги қарашлардан принципиал фарқ қилади). Бу 
таълимотда икки даврни ажратиш мумкин. 
1. Илк меркантилизм ёки монетаризм (яъни пул дегани) ХУ-
ХУ1 асрларда (қисман ХУ11 асрда) мавжуд бўлди ва бойлик асосан 
олтин, кумуш ва бошқа кимматбахо жавохирлардан иборат 
бўлади, деган ғояни илгари сурди, шунга оид сиёсат ҳам олиб 
борилган, унда четдан имкони борича кўпроқ нодир металлар 
келтириш ва уларни четга камроқ чиқариш таргиб қилинган.
2. Ривожланган меркантилизм таълимотида бойлик савдо - 
сотик соҳасида савдо баланси асосида юзага келган, имкони 
борича кўпроқ экспорт қилиш ва мумкин кадар камроқ импорт 
қилиш ғояси илгари сурилган. 
ХУ11-ХУ111 асрларда қулай ижтимой-иқтисодий шароитларда 
дастлаб англияда классик иқтисодий мактаб кўртаклари пайдо 
бўла бошлади. Бу янги иқтисодий ғоялар В.Петти номи билан 
боғлиқ 
(буржуа 
инклоби, 
мануфактура 
ва 
савдонинг 
ривожланганлиги, аграр ислохот, дехқонларнинг чегаралиниши, 
мустамлакачилик сиёсати, қулай тарихий, табиий ва географик 
ҳамда иқтисодий шароитлар).
В. Петти "Табиий бахо" (қиймат), "Сиёсий бахо" тушунчаларини 
киритди, товар қийматининг унга сарфланган мехнат микдори 
билан улчаниши ғоясига, яъни қийматнинг мехнат назариясига 
асос солди. "Мехнат бойликнинг отаси, ер эса унинг онасидир"
деган фикрни билдирди, қийматни айнан алмашув қиймати (пул) 
шаклида тушуунтирди. 
 
Таянч ибора ва тушунчалар 
Илк Меркантилизм; Монетаризм; ривожланган Меркантилизм; 
савдо капиталининг асосий тамойили; 
к
ольбертизм; актив савдо 

---

22 
баланси; В.Петтининг иш хақи назарияси; рента назарияси; ер 
бахосига оид фикрлар; Ф.Кенэнинг "Иқтисодий жадвали" ва 
"Табиий тартиб" концепцияси; А. Тюрго қиймат таркиби 
тўғрисида.