―ИҚтисодиёт‖ факультети

 
К
ичик бизнес субъектларини бошқаришда инновацион фаолиятни 
ривожлантириш 
 
Мустақилликка эришган кундан бошлаб республикамиз миллий иқтисодиѐтида 
кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг тутган ўрнига катта аҳамият берилиб, бу 
борада барча меъѐрий-хуқуқий ҳужжатлар қабул қилинган. Миллий иқтисодиѐтда 
бозор ислоҳотларини жадал амалга ошириш пайтида кичик бизнес субъектларининг 
атроф муҳитдаги иқтисодий хавфсизлиги ва барқарор ҳолатининг энг муҳим 
омилларидан бири бўлиб ташкилий бошқаришнинг касбий жиҳатдан қурилган тизими 
хизмат қилади. Бундай тизим фақатгина барча манфаатдор томонларнинг, шу 
жумладанистеъмолчилар, мулк эгалари (акциядорлар), инвесторлар, давлат, 
менежерлар ва оддий хизматчиларнинг эҳтиѐжларини қондиришга эмас, балки 
бутун тизимнинг ишлаш қобилиятини муттасил равишда қўллаб-қувватлаб туришга 
қаратилган бўлади. Шу билан бирга, ўзининг асосида ―классик‖ менежментнинг 
бошқариш механизмларини сақлайдиган кўпчилик маҳаллий кичик бизнес 
субъектларини бошқариш тизими атроф муҳитдаги ҳавф ва юқори мавҳумлик 
шароитида кўпинча маҳсулдор бўлмайди ҳамда уларда мавжуд бўлган ижтимоий-
иқтисодий ва моддий-техник салоҳиятни тўлиқ ҳажмда қўллашга имкон бермайди.
Кўрсатилган муаммони енгиб ўтиш муайян қайта кўриб чиқиш, аввалдан, 
жаҳон ва маҳаллий амалиѐт томонидан синаб кўрилганѐндашувлар, усуллар ва 
бизнес-тизимларни бошқариш тенденцияларини қайтадан кўриб чиқиш, уларни 
иқтисодиѐтда содир бўлаѐтган трансформацион жараѐнлар ҳамда демократик 
ижтимоий тузилиш ва бизнесни юритишга мос келтириш зарурлигини кўрсатади. 
Илмий-техник ва ижтимоий тараққиѐтнинг юқори суръатлари, ахборотларни 
тарқалиш ҳажми ва қайта ишлаш тезлигининг доимо ошиб бориши, 

---

328 
коммуникацияларнинг халқаро характери ва тобора ошиб бораѐтганрақобат кичик 
бизнес субъектларининг доимий ва муттасил такомиллашишини назарда тутади. 
Такомиллаштириш жараѐнларининг ўзи бевосита иқтисодий тизимларни созлашдаги 
концептуал қоидалар ва ана шу тизимларни бошқариш механизмлари билан 
боғланади, ҳамда ўз-ўзини ривожлантириш ва ўз-ўзини ташкил этишга бутунлигича 
қаратилган бўлади. Ташкил этиш назариясида ушбу жараѐн ўз-ўзини сақлаш қонуни 
билан белгиланади.
Раҳбар ташқи муҳитдаги қийинчилик ва ноаниқликлар муаммоларини 
ташкилотни локал манфаатларни четга суриб, вазифалар устуворлиги учун кураш 
олиб борадиган бўлинмаларга, хизматларга, бўлимларга, гуруҳларга бўлиш орқали 
ҳал қилишга ҳаракат қилади. Натижада, тизим алоҳида бўлган ва ҳар бири ўзининг 
бюджети, менежменти, мақсадлари ва қайта ўзгартириш бўйича вазифаларига эга 
бўлган кичик тизим остилари орқали чизиқли бошқарилади. Кичик бизнес 
субъектларининг мураккаб муаммолари билан ишлашнинг ушбу усули бизнингча 
жиддий салбий оқибатларга олиб келади, чунки юзага келган муаммоларни ҳал 
қилмайди, балки уларни субоптимизация даражасига олиб тушади. Бу эса, охир 
оқибатда тизим остиларининг зиддиятини келтириб чиқаради. Натижада ҳар қандай 
синхронлашмаган ва мувозанатлашмаган локал ечимлар бутунлигича тизим 
ҳолатининг ноаниқлиги ва ўзгара олишининг ўсишига олиб келади ва ташқи 
муҳитдан жавоб тарзидаги акс таъсирни келтириб чиқариши мумкин. Тизимни 
мувозанат ҳолатидан чиқаришга ва унга ривожланиш динамикасини беришга ҳаракат 
қиладиган ҳар қандай янги ташаббус тизимнинг ичида енгиш қийин бўлган 
қаршиликни билан рўпарабўладиган анаънавий вазият юзага келади. Бошқаришнинг 
шундай парадокси юзага келадики, сотилаѐтган маҳсулотлар ассортиментини 
кенгайтириш кўринишидаги инновациялар ѐки кичик бизнес субъектлари 
функционал тузилмасининг ўзгариши, шунингдек комммуникатив жараѐнларнинг 
бажарилиши кетма-кетлиги уларнинг амалга ошишини қийинлаштирадиган 
чекланишлар, стереотиплар ва ички қоидалар таъсирига тушиб қолади.
 
Қ. Эргашев - магистрант, ТМИ
Ш. Абдуллаева - и.ф.д., проф. (илмий раҳбар)