Иқтисод ва молия / экономика и финансы 016, Усманов З. К., Тошкент давлат иқтисодиёт университети ҳузуридаги «Ўзбекистон иқтисодиётини ривожлантиришнинг илмий асослари ва муаммолари»

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ
2016, 7
кўра, мева етиштириш бўйича Хитой 
шубҳасиз етакчилик қилмоқда, унинг улу-
шига дунё бўйлаб етиштириладиган мева-
ларнинг 46,6%и тўғри келмоқда, Ҳиндистон 
улушига 12%, АҚШ улушига 4%, Бразилия 
улушига 7% тўғри келмоқда. Энг юқори 
ҳосилдорлик Францияда (424 ц/га) ва Ита-
лияда (398 ц/га) таъминланган. Шуни 
алоҳида қайд этиш керакки, ЕИда мевалар-
нинг 90%и янги узилган ҳолда истеъмол 
қилинади
1
2
(2-расм).
Жаҳонда сабзавот ва полиз экинлари бо-
зорида сабзавот етиштириш бўйича Хитой, 
Ҳиндистон, АҚШ, Бразилия каби мамлакат-
лар етакчилик қилмоқда. Жаҳонда сабзавот 
етиштиришнинг ўсиб боришига дунё аҳоли 
сонининг йилига ўртача 1,5%га ўсиши турт-
ки бўлмоқда. Россиянинг «BusinesStat» таҳ-
лилий агентлигининг прогнозларига кўра, 
сабзавотларнинг экспорти 2017 йилга 
қадар 1,4-1,5 бараварга ўсиши кутилмоқда.
Шуни алоҳида таъкидлаш зарурки, АҚШ, 
ЕИ, Канада каби илғор мамлакатлар янги 
1
The Foreign Agricultural Service http://www.fas.
usda.gov/Data & Analysis/2015/10/06/
2
Аналитический обзор рынка свежих плодов и 
овощей. – Алмата, «НУХ КАЗАГРО», 2014. 
ресурс – тежамкор технологиялар, ишлаб 
чиқаришни тўлиқ автоматлаштириш ва ме-
ханизациялаштириш орқали товарлилик 
даражаси юқори бўлган ишлаб чиқаришни 
йўлга қўйганлар. Шу билан бирга айрим 
ривожланган мамлакатларнинг жаҳонда 
сабзавот етиштиришдаги улуши камайиши 
асосан уларни арзон ишчи кучи мавжуд 
минтақаларга инвестиция киритиши ҳисо-
бидан юқори даромад олаётганлиги билан 
изоҳланади.
Республикамизда 2014 йилда 17,4 млн 
тонна мева-сабзавот ва узум маҳсулотлари 
етиштирилган. Бунинг таркибида картошка 
етиштириш 2,4 млн тоннани, сабзавот 
етиш тириш 9,3 млн тоннани, полиз маҳ-
сулотлари 1,7 млн тоннани, мевалар 2,5 
млн тоннани ва узум 1,4 млн тоннани таш-
кил этган
3
.
Минтақалар кесимида таҳлиллар шуни 
кўрсатадики, мева-сабзавотни етиштириш-
нинг асосий ҳажми Тошкент (12,7%), 
Самарқанд (11,4%), Андижон (9,9%), Наман-
ган (7,9%), Фарғона (6,8%) вилоятлари 
ҳиссасига ва мева-сабзавот етиштириш-
3
Ўзбекистон ҳудудларининг йиллик статистик 
тўплами. – Т., 2015. -87-96-б.