Иқтисод ва молия / экономика и финансы 016, Усманов З. К., Тошкент давлат иқтисодиёт университети ҳузуридаги «Ўзбекистон иқтисодиётини ривожлантиришнинг илмий асослари ва муаммолари»

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ
2016, 7
тирилиши керак. Бироқ шакар, ёғ-мой, кон-
серва, спирт, виночилик ва шу каби тар-
моқларни хом ашё базасига яқин жойда 
жойлаштириш мақсадга мувофиқдир. Шун-
дай қилиб, корхоналарни жойлаштиришни 
индикатив режалаштириш ва иқтисодий 
асослаш пайтида ҳар бир тармоқнинг ўзига 
хос хусусиятларини тўғри ҳисобга олиш, 
ишлаб чиқаришни жойлаштиришнинг уму-
мий тамойилларига таяниш саноатни жой-
лаштиришнинг юқори самарадорлигини 
таъминлайди ва ижтимоий меҳнат унум-
дорлиги ошади.
Озиқ-овқат саноатини жойлаштириш-
нинг иқтисодий самарадорлигини аниқлай-
диган кўрсаткичлардан бири – маҳсулот 
таннархидир. Айрим ҳудудларда жойлаш-
ган корхоналар маҳсулотининг таннархи 
бошқа ҳудудлардаги корхоналарникидан 
бирмунча паст бўлиши мумкин. Рақобат-
бардошликни оширишнинг энг асосий ме-
зонлари ҳам маҳсулот таннархини камай-
тиришдан иборат. Тадбиркор бунинг учун 
арзон ишчи кучи, арзон хом ашё ва кам 
энергия сарфловчи технологияга эга 
бўлишга ҳаракат қилади.
Замонавий бозор иқтисодиёти шароити-
да озиқ-овқат саноатини минтақаларда 
оқи лона жойлаштиришнинг методологик 
базасини янада такомиллаштириш муҳим 
ва долзарб вазифалардан бири бўлиб, Тош-
кент давлат иқтисодиёт университети 
ҳузуридаги «Ўзбекистон иқтисодиётини 
ривожлантиришнинг илмий асослари ва 
муам молари» илмий-тадқиқот марказида 
туманларда озиқ-овқат саноатини оқилона 
жойлаштириш учун зарур бўлган қўшимча 
қувватларни аниқлаш услубиёти яратилди. 
Ушбу услубиётни яратишда Ўзбекистон 
Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузу-
ридаги Прогнозлаштириш ва макроиқти-
содий тадқиқотлар институти тадқиқотчи-
лари томонидан ишлаб чиқилган «Қишлоқ 
районларида ишлаб чиқариш ва хизмат 
кўр
сатиш корхоналарини оқилона жойлаш-
тириш услубиёти»даги бир нечта кўрсат-
кичлардан фойдаланилди. Яратилган ушбу 
услубиёт ёрдамида тадқиқотлар жараёнида 
туманларда озиқ-овқат саноатини оқилона 
жойлаштириш учун зарур бўлган хом ашё 
базаси ва қўшимча қувватларни аниқлашда 
фойдаланилди.
Услубиётдан асосий мақсад республика-
мизнинг туманларида сут ва мева-сабзавот 
маҳсулотларини қайта ишлаш кўламини 
аниқлаш ва қайта ишловчи корхоналарни 
оқилона жойлаштириш ёндашувларини 
шакллантиришдир. У қуйидаги вазифалар 
ечимини топишга йўналтирилган:
– аҳолининг сут ва мева-сабзавотларга 
бўлган эҳтиёжларини эътиборга олган ҳол-
да қайта ишловчи корхоналарини оқилона 
жойлаштириш;
– маҳаллий хом ашёни қайта ишлашни 
янада чуқурлаштириш;
– аҳолининг қайта ишланган озиқ-овқат 
маҳсулотларини истеъмол қилиш анъана-
ларини тадқиқ этиш;
– қайта ишловчилар ва хом ашё етказиб 
берувчилар инфратузилмасини такомил-
лаштиришни тадқиқ этиш.
Ушбу услубиётга кўра ишлаб чиқариш 
кучларини оқилона жойлаштириш тадқи-
қотлар асосан маълум бир туманда аҳоли 
истеъмолидан ортиқча хом ашё мавжудли-
ги ва аҳоли эҳтиёжларини қондириш омил-
ларини ҳисоблаган ҳолда амалга оши-
рилади.
Иқтисодиётни модернизациялаш бос-
қичида озиқ-овқат саноати тармоғини ри-
вожлантириш янада жадаллашмоқда. Бунда 
Ўзбекистон Президентининг 2010 йил 15 
декабрдаги «2011–2015 йилларда Ўзбекис-
тон Республикаси саноатини ривожланти-
ришнинг устувор йўналишлари тўғри-
сида»ги ПҚ-1442-сонли қарори, мамлака-
тимизда 2015-2019 йилларда ишлаб чиқа-
ришни таркибий ўзгартириш, модерниза-
ция ва диверсификация қилишни таъмин-
лаш бўйича чора-тадбирлар дастури, 
шунингдек ҳар йили қабул қилинадиган 
ҳуду дий дастурлар муҳим аҳамият касб 
этмоқда.
35
ИҚТИСОДИЁТНИНГ РЕАЛ СЕКТОРИ / РЕАЛЬНЫЙ СЕКТОР ЭКОНОМИКИ

---