Иқтисод ва молия / экономика и финансы 016, Усманов З. К., Тошкент давлат иқтисодиёт университети ҳузуридаги «Ўзбекистон иқтисодиётини ривожлантиришнинг илмий асослари ва муаммолари»

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ
2016, 7
USMANOV Z.K., KUZIEV K.F. REGIONAL FEATURES OF THE DISTRIBUTION OF 
PRODUCTIVE FORCES IN THE FOOD INDUSTRIES OF UZBEKISTAN
The article deals with the theoretical and practical issues of distribution of branches of the 
food industry in the regions. In addition to implementation the existing methodology in 
practice, there is carried out analysis on determining the amounts of the processing of milk 
and fruits and vegetables, and rational allocation of the processing enterprises in the 
regions.
Keywords: food industry, rational distribution, infrastructure, industry diversification, 
market milk, market of fruits and vegetables, production and processing.
Озиқ-овқат саноати минтақалар бўйлаб жойлашуви ва 
ривожланишида табиий-иқтисодий шароит, умумий маъно
-
даги инфратузилманинг ривожланганлиги, шаҳар ва қишлоқ 
аҳолисининг нисбати ҳамда ишчи кадрларнинг мос келиши, 
илмий-техник марказларнинг спецификаси каби омиллар 
муҳим рол ўйнайди.
Озиқ-овқат саноатининг ҳар қайси тур-
даги тармоғини маълум бир ҳудудда жой-
лаштириш ва ривожлантиришда унинг 
қуйи даги хусусиятларини ўрганиш зарур 
бўлади:
– биринчидан, озиқ-овақат саноати тар-
моқларида ўсимлик ва ҳайвонот оламига 
тегишли бўлган хом ашёларнинг қайта 
ишланиши;
– иккинчидан, технология нуқтаи назар-
дан бу тармоқлар учун кимёвий ва биоки-
мёвий жараёнлар муҳимлиги;
– учинчидан, бу тармоқларда хом ашё-
дан тайёр маҳсулот олиш учун термик иш-
лов бериш (юқори ёки жуда паст темпера-
турада ишлов бериш) зарур бўлиши;
– тўртинчидан, хом ашёга термик ва 
биокимёвий ишлов бериш, ҳамда бошқа 
турдаги ишловлар яхлит технологик тизим-
ни шакллантиришни талаб қилиши.
Шунингдек, 
озиқ-овқат 
саноатини 
оқилона жойлаштиришда муҳим рол 
ўйнайдиган қуйидаги омилларни алоҳида 
эътиборга олиш зарур: 
1. Озиқ-овқат корхоналари аҳоли кўп 
яшайдиган минтақаларда жойлаштирилади 
ва унда аҳолининг тўлов қобилияти юқори 
бўлиши зарур, бундай омил кўпроқ тез бу-
зилувчи маҳсулотларни ишлаб чиқарадиган 
корхоналарга тааллуқлидир. 
2. Озиқ-овқат саноатининг баъзи тар-
моқлари хом ашё манбаларига яқин жой-
лаштирилади (гўшт саноати чорвачилик 
комплексларига яқин жойлаштирилади ва 
ҳ.к.)
3. Озиқ-овқат саноатининг меҳнат си-
ғим дорлиги юқори бўлиб, кўп ишчи кучи 
талаб қилади, айнан шу сабабдан ҳам бун-
дай корхоналарни йирик ва аҳоли зич 
ҳудуд ларда 
жойлаштириш 
мақсадга 
мувофиқ.
4. Озиқ-овқат комбинатларини сув ре-
сурсларига бой минтақада жойлаштириш 
зарур, чунки озиқ-овқат саноатининг сув 
сиғимкорлиги анча юқори бўлиб, унинг 
баъзи тармоқлари учун эса сув омили иш-
лаб чиқаришнинг асоси ҳисобланади. 
Озиқ-овқат саноатидаги айрим тар-
моқларнинг бир қатор ўзига хос иқтисодий 
хусусиятларини ишлаб чиқаришни жой-
лаштиришда алоҳида эътиборга олиш за-
рур бўлади. Озиқ-овқат саноатининг кўп-
гина тармоқларини мамлакатнинг барча 
иқтисодий туманлари, бир қатор тар-
моқларни эса муайян худудларда жойлаш-
тириш мумкин. Булар – қандолат, ун-ёрма, 
макарон каби маҳсулотларни ишлаб 
чиқариш. Кундалик истеъмол маҳсулот ла-
ридан нон ва алкоголсиз ичимликлар са-
ноати эса ҳар бир аҳоли пунктида жойлаш-
34
ИҚТИСОДИЁТНИНГ РЕАЛ СЕКТОРИ / РЕАЛЬНЫЙ СЕКТОР ЭКОНОМИКИ

---