Иқтисод ва молия / экономика и финансы 015, Хошимов П. З., Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети Иқтисодиёт факультети «Иқтисодиёт назарияси»

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 3
тиш мумкин. Биринчи гуруҳ тўққизта 
мамлакатни ўз ичига олади (Болга-
рия, Руминия, Латвия, Литва, Слова-
кия, Эстония, Польша, Венгрия ва Че-
хия). Энг кам иш ҳақи бу гуруҳда 2006 
йил 1 январида 82 дан 331 еврога-
чани ташкил қилди. Иккинчи гуруҳда 
энг кам иш ҳақи 437 дан 668 еврогача 
бўлган бешта мамлакат мавжуд (Пор-
тугалия, Словения, Мальта, Испания ва 
Греция). Учинчи гуруҳ олтита Европа 
мамлакатини ўз ичига олиб (Франция, 
Бельгия, Буюк Британия, Нидерландия, 
Ирландия ва Люксембург), унда энг 
кам иш ҳақи 1200 евродан юқорини 
ташкил қилади
1
. 
2006 йил мартида Европа кенгаши 
«Бирга ишлаб, яхши ишлаб: ижтимоий 
ҳимоя ва ижтимоий қўшилиш сиёсати-
ни мувофиқлаштириш янги чизмаси» 
ҳужжатида баён қилинган ижтимоий 
ҳимоя янги чизмасини кўриб чиқди. 
Мазкур ҳужжатда, хусусан, давлат ва 
хусусий пенсия тизимлари молиявий 
барқарорлигини таъминлаш орқали 
ўхшаш ва барқарор пенсияларни 
қўллаб-қувватлаш зарурлиги тўғрисида 
гапирилади. ЕИ мамлакатлари пен-
сия тизимлари барқарорлигининг 
асоси кекса ёшдаги кишилар ишлаш 
давомийлигини ошириш стратегия-
си бўлиб қолиши керак, бунда ишчи 
ўзининг пенсияга чиқишини кейинга 
қолдиришдан манфаатдор. Масалан, 
Германияда қўшимча хусусий пен-
сия суғуртаси пенсионерларга улар 
меҳнат фаолиятининг аввалги йил-
ларидаги турмуш даражасини кекса-
ликда ҳам қўллаб-қувватлаш имкони-
1
Country Background Papers; ОЭСР. 
ни берадиган молиявий таъминотга 
эга бўла олишлари учун киритилди. 
Словенияда ўртача пенсия ўртача иш 
ҳақининг 69% ини ташкил қилади, бу 
эса тўла қўлланувчандир. Польшада 
ўртача пенсия тахминан 200 еврони 
ёки ўртача иш ҳақининг 22% ини таш-
кил қилади. Венгрияда ўртача пенсия 
ўртача иш ҳақининг камида 40% ини 
ташкил қилади ва 116,71 еврога тенг-
дир. Болгарияда энг кам пенсия тахми-
нан 25 еврони, энг кўпи эса 50 еврони 
ташкил қилади. Европа ижтимоий таъ-
минот кодекси пенсияни ўртача иш 
ҳақининг 50% идан юқори кўтаришни 
тавсия этади. Германияда ўртача пен-
сия ўртача иш ҳақининг 62% ини таш-
кил қилади. Пенсия харажатларининг 
ЯИМдаги улуши универсал индика-
тор ҳисобланади. Эстонияда пенсия 
тўловига харажатлар икки мартадан 
кўпроқдир ва ЯИМ нинг 5,9% ини таш-
кил қилади. 
ЕИ мамлакатларида тасдиқланган 
тиббий хизматлар сифати стандарт-
лари профилактик ва даволаш тавси-
фидаги турли тиббий ёрдамларни му-
жассамлаштиради. Соғлиқни сақлаш 
соҳасидаги ижтимоий стандартлар 
стационар, амбулатор-поликлиник ва 
тез тиббий ёрдам, сил касаллари ва 
болаларга санаторий ёрдами кўрсатиш 
бўйича бепул умумқулай хизматлар 
ҳамда санитар-профилактик тавсиф-
даги хизматлар тўпламини ўз ичига 
олади. Соғлиқни сақлаш соҳасидаги 
ижтимоий стандартлар йилига бир 
кишига ҳисобланган соғлиқни сақ-
лашнинг энг кам бюджет таъмино-
ти меъёри, бепул ва умумқулай тиб-
77
МЕҲНАТ БОЗОРИ ВА ИЖТИМОИЙ ҲИМОЯ / РЫНОК ТРУДА И СОЦИАЛЬНАЯ ЗАЩИТА

---