Иқтисод ва молия / экономика и финансы 015, Хошимов П. З., Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети Иқтисодиёт факультети «Иқтисодиёт назарияси»

Фаровонлик давлати
(welfare state) – Европа мамлакатлари
Либерал ижтимоий давлат
АҚШ, Австралия, Ирландия ва б. 
Устувор 
тамойиллар
• жамиятнинг барча аъзолари турмуш 
даражасини тенглаштириш тамойили;
• бирдамлик ;
• қайта тақсимлаш молиявий механизми
• ўз улушидан келиб чиқиб (меҳнат 
стажи ва ҳ.к.), ижтимоий хатардан 
зарар суғуртасини жойлаштириш 
тамойили;
• суғурталаш;
• суғурталаш молиявий механизми
74
МЕҲНАТ БОЗОРИ ВА ИЖТИМОИЙ ҲИМОЯ / РЫНОК ТРУДА И СОЦИАЛЬНАЯ ЗАЩИТА

---

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 3
4. Турмуш сифати миллий стан-
дартларида ижтимоий хизматларга 
устуворлик бериш ижтимоий хизмат-
лар билан таъминланганлик ва иж-
тимоий хизматлар қулайликларини 
фарқлашга мажбур қилади. Таъмин-
ланганлик, деганда ижтимоий хизмат-
га эга бўлиш имконияти тушунилиб, у 
ижтимоий инфратузилма объектлари 
ва улар томонидан кўрсатиладиган 
хизматларнинг ижтимоий меъёрлар-
га мувофиқ, ҳақиқатда мавжудлиги-
га боғлиқ. Ижтимоий хизматларнинг 
қулайлиги, деганда ижтимоий инфра-
тузилма фаолияти билан таъминлан-
ган ижтимоий хизматларга эга бўлиш 
учун уй хўжаликлари сарфлайдиган 
харажатлар суммаси тушунилади. Шу-
нингдек, 100% болалар боғчалари 
билан қамраб олинганда, бепул хиз-
матларнинг мавжудмаслиги кам таъ-
минланган оилага улардан фойдала-
ниш имконини бермаслиги мумкин. 
Ишсизларни талаб қилинган мутахас-
сисликлар бўйича тайёрлаш имко-
нияти вилоятлар марказида бўлиши, 
кичик шаҳарлардаги ишсизларда 
йўл кира ҳақи ва яшаш маблағлари 
бўлмаслиги мумкин, демак, бу хизмат-
дан фойдаланиш улар учун ноқулай.
5. Ҳомиладорлик таътили ва маъ-
лум ёшгача (турли мамлакатларда 
турлича) бўлган болаларни парва-
ришлаш таътили давридаги аёлларга 
иқтисодий фаол аҳоли тушунча сининг 
қўлланилиши. Кўпгина мамлакатлар 
оналик ва болаликни қўллаб-қув-
ватлаш, оилада инсон ресурсларини 
такрор ишлаб чиқаришга ёндашув-
ларда туб ўзгаришларни амалга оши-
риш зарурлигини билдирмоқдалар. 
Аёлларнинг 
уй 
хўжаликларидаги 
банд лиги, уларнинг болалар тарбияси 
жараёнига жалб қилинганлиги ижти-
моий нафақа шаклида эмас, балки иш 
ҳақи шаклида мукофот олиши тақозо 
этилади. Ҳатто, агар пул эквивален-
тида бу суммалар тенг бўлса, аёллар-
нинг ижтимоий мақоми, пенсия аж-
ратмалари у банд сифатида эътироф 
этилган вазиятда исталган банд инди-
вид каби ўринли бўлиши мумкин
1
.
Ижтимоий ҳимоя тамойилларини 
амалиётга жорий этиш ҳар бир соҳада 
ўзига хос шаклда намоён бўлади, шу 
сабабли уни алоҳида кўриб чиқиш 
мақсадга мувофиқ ҳисобланади. 
Ҳозирги Ўзбекистоннинг ривожла-
ниши жамият ҳаётининг ижтимоий-
иқтисодий ва сиёсий соҳаларида 
динамик ўзгаришлар билан тавсиф-
ланади. Ўзбекистонни ижтимоий-
иқтисодий ривожлантириш ўрта ва 
узоқ муддатли стратегияларини амалга 
ошириш ижтимоий-иқтисодий ва сиё-
сий ислоҳотлар жиҳатидан барқарор 
ўсишга ёрдам беради, республика 
иқтисодиётини тенг рақобатли имко-
ниятлар асосида жаҳон иқтисодиётига 
янада интеграциялашни таъминлайди. 
Иқтисодий, ижтимоий ва сиёсий мо-
дернизациялашнинг Ўзбекистон йўли 
юқори турмуш даражасини яратиш-
га қаратилган. Турмуш сифати стан-
дартлари боқимандалик кайфиятла-
рининг ўсишига олиб келмаган ҳолда 
республикани ижтимоий модерниза-
циялаш ва инсон капиталини ривож-
1
Роик В.Д. Основы социального страхования. – 
М. «Анкил», 2005. –С. 13.
75
МЕҲНАТ БОЗОРИ ВА ИЖТИМОИЙ ҲИМОЯ / РЫНОК ТРУДА И СОЦИАЛЬНАЯ ЗАЩИТА

---