История религии Центральной Азии

Ҳадисларга танқидий ёндошиш

• Марказий Осиёда ҳадис ривоятлари ғоят синчковлик танқид қилинди. Бунинг натижасида махсус атамалар пайдо бўлди. Ҳадислар турлича баҳоланиб, «ишончли» (саҳиҳ), «яхши» (ҳасан) ва «бўш» (даъиф – заиф) тоифаларга бўлинди.
• «Ишончли» деб тўла, ҳеч қандай узилишсиз етказиб берувчилар занжирига эга бўлган,ва бу ровийлар эса ишончли бўлган ҳадислар ҳисобланар эди.

Буюк муҳаддислар ва уларнинг тўпламлари

• Имом Бухорий
• Имом Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Исмоил ал-Бухорий (810-870) нафақат Марказий Осиёда, балки бутун ислом оламида биринчи даражали муҳаддис сифатида тан олинган. У киши ҳадис бўйича «ал-Жоме ас-саҳиҳ» («Ишончли тўплам») китобини ёздилар. Шу билан бирга бу олим ҳадис бўйича «ал-Адаб ал-муфрад» («Одоб дурдоналари»), «ат-Тарих ал-кабир» («Катта тарих») «ат-Тарих ас-сағир» («Кичик тарих») каби асарлар муаллифидир.

Самарқанд вилояти Имом Бухорий мақбараси

Ал-Марвазий

• Марказий Осиёдан чиққан буюк муҳаддислардан бири Абдуллоҳ ибн ал-Муборак ал-Марвазий (736-797) эди. У илк даврда минтақага ҳадис илми кириб келишида катта ҳисса қўшган олимлардан ҳисобланади.

Имом Муслим

• Тўлиқ исми Абул-Ҳусайн Муслим ибн ал-Ҳажжож ибн Варад ибн Кушоз ал-Қушайрий ан-Найсобурий (821-875) – машҳур муҳаддис. Имом Бухорийдан кейин ҳадис илмининг энг забардаст алломаси. Фиқҳ илмидан ҳам яхши хабардор бўлган. 12 ёшида ҳадис илмини ўрганишга киришган. Шу мақсадда кўп мамлакатларга саёҳат қилган, жумладан Ҳижоз, Миср, Сурия, Ирокда бўлган. Уламоларнинг қайд этишларича, у 300 мингдан зиёд ҳадисларни кўздан кечириб шундан атиги 12 мингтасини ишончли (саҳиҳ) деб топиб ўзининг «Ас-Саҳиҳ» («Ишончли») асарига киритган. Бу китоб олти саҳиҳ китобнинг иккинчисидир. Имом Муслим бундан ташқари ҳадис бўйича «Ал-Муснадул-кабир» («Катта муснад»), «ал-Асмо ва-л-куно» («Исмлар ва кунялар»), «ал-Илал» («Иллатлар») каби асарларни ёзган.