Istiqlol avlodi

8. MAVZU: HISSIYOTLAR HAQIDA ESLATMA
Maqsad: 
Pedagoglar va ota-onalarga hissiyotlar to‘g‘risida tushunchalar va
bilimlarni berish 
Vazifalar: 

Ruhiy jarohatning odatiy (va normal) namoyon bo‘lishi to‘g‘risida 
tushunchalarga ega bo‘lish 

Jarohatlovchi 
voqealarning 
ta’siri oqibatlari to‘g‘risida 
tushunchalarga ega bo‘lish 
Umumiy 
vaqt: 
2 soat 
Usullar: 
Slaydli taqdimot, aqliy hujum, munozara, kichik guruhlarda 
ishlash, mashq va o‘yinlar. 
Zarur 
materiallar: 
Flipchart, rangli markerlar, daraxt tasviri chizilgan vatman, meva 
yoki gul shaklidagi stikerlar, qaychi, rangli qog‘oz, ruchka o‘yin 
to‘pi yoki yumshoq o‘yinchoq.

Ular maktabni o‘zlarini ikkinchi oilasi sifatida qabul qilib harakatlanishadi, 

chunki ularning odatdagi rejimi biron bir narsa jiddiy ravishda o‘zgargan yoki o‘zgargan 
sharoitda doimiylik orolidir. Agar tuzatib bo‘lmaydigan hodisa yuz bersa, buni darhol 
o‘quvchining oilasi bilan muhokama qiling, bolaning ruxsatini so‘rang va sinfdoshlariga 
uning "maktab oilasi" haqidagi qayg‘usini iloji boricha tezroq aytib bering. Voqea 
haqida sinfning barcha ota-onalariga aytib berishga arziydi, chunki ular o‘z 

---

69 
farzandlarining 
o‘limi 
haqidagi 
savollarga javob berishlari, bu bilan 
bog‘liq tashvishlariga javob berishlari 
kerak. Sinf o‘qituvchisi bolaning eng 
yaxshi do‘stlari bilan suhbatlashishi va 
sinfdoshi maktabga qaytib kelganida 
qanday yordam berish va yordam berish 
usullarini muhokama qilishi mumkin. 
Tan olish vaziyatni hamma uchun 
osonlashtiradi va vaziyatni e’tiborsiz 
qoldirmaslik 
va 
og‘riqli 
his-
tuyg‘ulardan qochish o‘rniga, bolani 
kelajakda do‘stlari bilan suhbatlashishga 
undashi mumkin. 
Bu voqeadan keyin ba’zi bolalar maktabga borishdan bosh tortishadi, chunki ular 
sinfdoshlari bilan uchrashish va taxmin qilingan so‘roqlarning noqulayligidan aziyat 
chekishadi. Ular boshqalardan ajralib turadilar va sinfda ularni qanday kutib olishlarini 
tushunmaydilar. Boshqa birovni yo‘qotishdan qo‘rqib, qolgan oila a’zolariga bog‘lanish 
va hatto "yopishqoqlik" ni oshirish mumkin.
Ba’zi bolalarda yo‘qotish passivlik va faoliyatning yetishmasligini keltirib 
chiqaradi, boshqalari tajovuzkorlik va bezorilikni og‘riqli his-tuyg‘ularga qarshi 
norozilik sifatida qo‘llashadi. Bunday bolalar alohida qo‘llab quvatlashga va yordamga, 
vaziyatga moslashish uchun vaqtida shuningdek, ular bunga tayyor bo‘lganda o‘z 
tashvishlari haqida gapirish imkoniyati berilishi kerak. 
Bola maktabga qaytib kelganidan so‘ng, siz uni ertalab kutib olishingiz kerak, 
lekin keyin hamma narsa odatdagi tartibga (iloji boricha) qaytishi kerak. Bu shuni 
anglatadiki, sodir bo‘lgan voqealarga juda ko‘p e’tibor bermaslik va xafa bo‘lgan 
kishiga maxsus imtiyozlar berish kerak. Nima uchun? Maktab ko‘pincha bolani og‘riqli 
his-tuyg‘ular va motamdan dam oladigan yagona joy.
Ammo shu bilan birga, o‘qituvchilarning sa’y-harakatlari tufayli o‘quvchi hali 
ham kattalar, do‘stlar bilan suhbatlashish yoki o‘zi bilan yolg‘iz qolish imkoniga ega. 
Sinf o‘qituvchisi uchun ota-onalarga bolaning maktabda qanday harakat qilayotgani 
haqida muntazam ravishda xabar berib turishi juda muhimdir. 

---

70 
Xulqidagi o‘zgarishlar - qayg‘u paytida normal reaksiya. Ular quyidagicha paydo 
bo‘lishi mumkin: 
-ahamiyatsiz voqealar ta’siri ostida yig‘lash, sababsiz tushukunlikka tushib qolish; 
-kayfiyatni o‘zgarishi; 
- o‘ziga oro berish va xayolparastlik; 
- psixosomatik alomatlar; 
- konsentratsiyaning yetishmasligi; 
- sust ishlash; o‘qishga haddan tashqari botish. 
Xatti-harakatlardagi o‘zgarishlar yo‘qotishdan keyin darhol paydo bo‘lmaydi. 
Ehtimol, bu oylar yoki yillar o‘tib sodir bo‘ladi, chunki bolalar rivojlanishining turli 
bosqichlarida turli xil qayg‘ularni boshdan kechirishadi.
O‘qituvchilar o‘lim sanasini bilishlari kerak va bola uchun juda qiyin bo‘lgan 
kunlarga e’tibor berishlari kerak: o‘limning yili, marhumning tug‘ilgan kuni yoki, 
masalan, hamma oila davrasida nishonlamoqchi bo‘lgan yangi yil.