Istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot institutining

 Noulz fikriga ko‘ra, kattalar va bolalar o‘rtasida 
 
oltita asosiy farq mavjud:
1.  Bilimga  bo‘lgan  ehtiyoj.  Kattalar  “nima  uchun”  o‘rganish  kerakligini 
bilishlari kerak.
2.  Motivatsiya.  Kattalar  ichki  motivlar  bilan  boshqariladi.  Ular  o‘rganishni 
xohlaganlaridagina o‘rganadilar. Agar siz “bu menga nima uchun kerak?” 
degan  savolga  ishonchli  javob  bersangiz,  siz  kattalarga  kuchli  ichki 
motivatsiya berasiz.

---

90
A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TAʼLIMI 
 
MUAMMOLARINI O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI 
BELGILASH ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI
3.  Xohish-istak.  Katta  yoshlilarda  o‘rganishga  intilish  va  o‘qishga  tayyorlik 
bilimning  muhimligini  anglaganlarida  paydo  bo‘ladi.  Ular  uchun 
o‘rganish  hayotlarini  yaxshi  tomonga  o‘zgartirishga  qanday  yordam 
berishini tushunish muhimdir.
4.  Tajriba.  Kattalar  boy  tajribaga  ega.  Bu  ularning  yutug‘i.  Ular  o‘zlarining 
tajribalari  orqali  yangi  g‘oyalarni  tahlil  qiladilar,  tushuntiradilar, 
birlashtiradilar va yaratadilar yoki eskilarini “burmalaydilar”. 
5.  Mustaqillik. Kattalar o‘zlariga ishonadilar va o‘qish uchun mas’uliyatni o‘z 
zimmalariga olishni xohlashadi. Ular mustaqil va hamma narsa nazorat 
ostida bo‘lishini xohlaydilar.
6.  O‘qishga  munosabat.  Kattalar  biror  narsa  qilish  orqali  yaxshiroq 
o‘rganadilar. Ular uchun muammoga yo‘naltirilgan ta’lim dolzarb bo‘lib, 
ular o‘z ishlarida buni qo‘llashlari mumkin. Hech bir kitob inson o‘zi biror 
ishni  qilganda  oladigan  darajada  aniq,  chuqur  bilim  bermaydi.  Empirik 
ta’lim nazariyasi kattalar ta’limi amaliy tajribani anglash bilan bog‘liqligini 
ta’kidlaydi. Kattalar kitoblardagi raqamlar va ta’riflarni yodlash bilan emas, 
balki biror narsa qilish orqali yaxshiroq o‘rganadilar.
Bu  tamoyillarning  barchasi  bir  xil  asosiy  g‘oyalar  atrofida  aylanadi: 
motivatsiya,  mustaqil  ta’lim,  hayotiy  tajriba,  maqsadga  yo‘naltirilgan  taʼlim, 
amaliy qo‘llash va hurmat.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, o‘qishga bo‘lgan motivatsiya omili ko‘pincha 
aqliy omildan kuchliroqdir. 
Kattalar  auditoriyasida  motivatsiyani  shakllantirish,  rivojlantirish,  kerakli 
darajada saqlashga doir metod hamda yondashuvlarni inobatga olish, darslar va 
o‘quv materiallarini tashkillashtirgan holda olib borish juda muhimdir.
Birinchidan,  taqdim  etilayotgan  matnlar,  materiallar,  vazifalar  va  dars 
mashg‘ulotlari kattalar auditoriyasining qiziqishlariga mos bo‘lishi lozim.
Ikkinchidan,  o‘qituvchi  o‘quvchiga  vazifalarning  bajarilishini  mustaqil 
baholash imkonini berishi lozim.
Uchinchi  muhim  narsa  –  mashg‘ulotlarni  faqat  ma’ruza  ko‘rinishida  emas, 
balki hayotiy voqealar, bellashuvlar uyushtirish, video taqdimotlar, loyiha ishlari 
singari  dars  mavzusidan  tashqari,  qo‘shimcha  mashg‘ulotlar  komponentlari 
bo‘lgan  shaklda  olib  borish  o‘quvchining  ishtiyoqini  oshirish  xususiyatlari 
hisoblanadi.
Kattalarni o‘qishga nima undaydi?

---