Истеъмол ва жамғариш, уларнинг графиклари

Истеъмол ва жамғариш функциялари

Бобнинг биринчи саволида келтирилган маълумотлар ва графикларга таяниб
истеъмол функтсиясини ёзамиз: S = а + bYd,
бу ерда: а – автоном истеъмол; d – ихтиёрдаги даромад, b – истеъмол ҳажмининг ихтиёрдаги даромадга боғлиқлигини ифодаловчи коеффитсиент Ихтиёрдаги даромадни қуйидагича аниқлаш мумкин:
Yd =Y-T yoki Yd =Y-tY
бу ерда: Y –даромад, Т – солиқлар ёки t-солиқ ставкаси, яъни солиқларнинг даромаддаги улуши,
Демак, истеъмол ҳажми автоном истеъмолга, ихтиёрдаги даромад ҳажмига ва истеъмол ҳажмининг ихтиёрдаги даромад ўзгаришига таъсирчанлигига боғлиқ. Жамғариш графигини ҳам истеъмол графигига ўхшаб алгебраик ифодалаш мумкин, яъни жамғариш функтсияси қуйидаги кўринишга эга:
S = -a + (1 -b) Yd
Иқтисодиётда экспорт-импорт алоқалари, солиқ солиш ва трансферт тўловлари кўринишида давлат аралашуви мавжуд бўлган бўлса, бундай ҳолатда жамғариш тушунчаси мураккаблашиб қуйиғдаги кўринишга эга бўлади:
S = Sr+Sd+Sx
Sp – хусусий жамғармалар;
Sg – давлат жамғармалари;
Sхnn – бошқа мамлакатлар жамғармалари.
Бунда хусусий жамғармалар қуйидагича аниқланади:
Sr = (Y+TR+N-T) - C
бу ерда, Y –даромадлар; ТR- трансферт тўловлари;
N -давлат қарзлари бўйича фоизлар; Т –солиқлар;
S-истеъмол.
Давлат жамғармалари эса қуйидагига тенг:
Sg = (T-TR-N)-G
бу ерда G- товар ва хизматларни давлат ҳариди. Агар давлат жамғармалари нолга тенг бўлса, давлат бюджети мувозанатлашган, жамғаришнинг манфий миқдори бюджет тақчиллигини (BТ) билдиради:
BT = -Sg
Бошқа мамлакатларнинг жамғармалари ташқи дунёнинг бизнинг импортимиз ҳисобига олган даромадлари ва уларнинг бизнинг экспортимизга сарфляган харажатлари ўртасидаги фарқни ифодалайди, яъни:
Sxn = E-Im yoki Sxn = -Xn
Агар мамлакат экспортга нисбатан кўпроқ импорт қилса, унда даромадининг бир қисми хорижда қолади ва хорижий шериклар томонидан бизнинг мамлакатимизда
кўчмас мулк ҳамда молиявий активлар сотиб олишда қўлланилиши мумкин.
Истеъмол ва жамғариш ҳажмига ихтиёрдаги даромаддан ташқари қуйидаги омиллардаги ўзгаришлар ҳам таъсир кўрсатади:

• 
  аҳоли даромадлари;
  
• 
  аҳолида жамғарилган мулк ҳажми;
  
• 
  нархлар даражаси.
  
• 
  аҳолининг иқтисодий кутишлари;
  
• 
  истеъмолчиларнинг қарзлари миқдори;
  
• 
  солиққа тортиладиган даромад миқдори.
  

Санаб ўтилган омиллар таъсирида истеъмол ва жамғариш графикларининг силжиши юз беради ва ихтиёрдаги даромад таркибида истеъмол ва жамғариш улуши нисбатлари ўзгаради.

8.