Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali



Download 7,25 Mb.
Pdf ko'rish
bet56/147
Sana14.04.2022
Hajmi7,25 Mb.
#549576
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   147
Bog'liq
5-сон

 
 
2.
 
Yig‘indilarni hisoblashda Al-Karaji usuli 
 
Bizga ma’lumki, yig‘indilarni hisoblashni turli usullari mavjud.Ulardan biri 
Al-Karaji 
usulini
bilan tanishib chiqamiz. Dastlab bu usulni yaxshiroq tasavvur hosil qilishimiz uchun 
soddaroq yig‘indini hisoblashdan boshlaymiz. 
1-misol. 
1
1
1 2 3 ...
n
n
k
S
k
n


    

ni hisoblang. 
Ushu yig‘indini to‘g‘ri to‘rtburchak usuli bilan ham keltirib chiqaramiz. Bu yig‘indini 
hisoblashda bo‘yi va eni 
n
ta ustun va satrdan iborat 
n n

o‘lchamli (1-rasm) kvadratni olamiz. 
Ravshanki, kvadratning ichida satrlar va ustunlarning kesishishidan mayda kvadratchalar 
hosil bo‘ladi. Bunda jami kavadratchalar soni
2
n n
n
 
ga teng. 
Endi kvadratning bo‘yining yuqori qismidan bitta satrni, enining o‘ng qismidan ham 
bitta ustunni ajratib olamiz (2-rasm) va hosil bo‘lgan sohaning ichidagi barcha kvadratchalar 
sonini hisoblaymiz. 
1 2
1
n n
n
  

Demak, birinchi sohamizda 
2
1
n

ta kvadratcha mavjud ekan. 
Shu ko‘rinishda kvadratning qolgan qismidan yana shunday soha ajratib olib (2-rasm), 
undagi kvadratchalar sonini hisoblaymiz. 
(
1) (
1) 1
2(
1) 1
n
n
n
    
 

Shu ishni oxirigacha davom ettirib, olingan natijalarni yozib olamiz. Shu o‘rinda aytish 
kerakki, har safar ajratib olayotgan sohalarimizni al-Karaji gnomonlar deb atagan. 
2
1
n

2(
1) 1
n
 
……. 
103


TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
 
ILMIY AXBOROTLARI 2020/5 
2 1 1
 
Bu qiymatlarning barchasini yig‘indisi 1-rasmdagi kvadratning ichidagi jami 
kvadratchalar soniga teng. 
2
2
2(
1) ... 2 1
n
n
n n

     
2
2(1 2 ...
)
n
n n
    
(
1)
1 2 ...
2
n n
n

   
Demak, 
1
1
(
1)
2
n
n
k
n n
S
k







Download 7,25 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   147




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish