Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

Qarindoshlik, oshna-og‘aynichilik munosabatlari.
Bu munosabatlar dunyodagi barcha 
xalqlarga xos bo‘lsa-da, o‘zbek xalqi o‘rtasida juda qadrlanadi. Bunday 
munosabatlardagi asosiy talab bir-birlarini ma’naviy va imkoniyat darajasida moddiy 
qo‘llab-quvvatlab borishdan iborat. Ijtimoiy hayotda fikr, dunyoqarash, maqsad, intilish 
hamda tabiatlari jihatidan bir-birlariga yaqin kishilar va ularning oilalari o‘rtasida yaqin 
aloqalar, 
oshna-og‘aynichilik munosabatlari ham bo‘ladi.
1
Yuqoridagi fikrlarni umumlashtirgan holda, oila muqaddas makonligi, uni asrash va 
qadrlash, farzandlarni hayotdagi o‘z o‘rinlarini topish, oiladagi munosabatlarda nizolarni 
kelib chiqish holatlarini oldini olish, farzandlarni yetuk inson qilib tarbiyalash, farzandlarning 
o‘zaro munosabatlarida bir-birini qo‘llab-quvvatlashi, mehr-oqibatli bo‘lishi, milliy qadriyat 
va an’analarni singdirishimiz nihoyatda muhimdir. Chunki har o‘zbek oilalarida er va xotin, 
qaynona va kelin o‘rtasidagi kelib chiqadigan nizolar oilaning mustahkam bo‘lishiga bevosita 
ta’sir ko‘rsatadi.
Oilada nizolar er-xotin va qaynona-kelinning o‘z shaxsiy manfaatlarini ustun qo‘yishi 
natijasida namayon bo‘ladi. Natijada er va xotinning, qaynona-kelin, qarindoshchilik, oshna-
og‘aynigarchilik, farzandlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarning susayishiga olib keladi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, keng qamrovli adabiyotlar tahliliga qaraganda, an’anaviy 
qayta nikoh qurish jarayoni oila barbod bo‘lgandan yoki turmush o‘rtoqlarning birini 
vafotidan so‘ng sobiq er-xotinlardan birining uylanish yoki turmushga chiqishi natijasida 
yuzaga chiqib, u, odatda “Bevalarning qayta nikohi” ketma-ketligi modelida vujudga kelgan. 
Shuningdek, oilalarni barqarorlashtirishga qaratilgan islohotlar natijasida bugungi kunda 
ajrimlardan keyingi holatda sobiq er-xotinlarda qayta nikohga kirish motivatsiyasi shakllanib, 
u “Ajrashganlarning qayta nikohi” ketma-ketligi modeli asosida vujudga kelmoqda. 
Birinchidan, qayta quriladigan yangi oila nikohdan tashqari jinsiy munosabatlar, 
noto‘liq oilalar, tirik yetim bolalar, o‘zini “yolg‘iz”, “baxtsiz”, “begonalashgan” 
hisoblaydiganlar sonini kamayishiga sabab bo‘lib, bunday modeldagi oilalar tipi yurtimizda 
1
Yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlash: baxtli oila sari. 17-18-bet. 
276

---

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
 
ILMIY AXBOROTLARI 2020/5 
olib borilayotgan davlat siyosatining oilaparvarligidan dalolat beradi. 
Ikkinchidan, aniqlangan qayta nikoh qurishga undovchi motivlarning reytingi, er-
xotinning etnopsixologik xarakteri mohiyatini ochib berishga xizmat qiladi. 
Uchinchidan, qayta nikoh masalasi aksariyat hollarda yuridik tomonlama o‘rganilgan, 
psixologik aspektlari yetarlicha yoritilib berilmagan.
To‘rtinchidan, yuqoridagi xulosalardan kelib chiqib, dissertatsiya mavzusi yetarlicha 
yoritilmagan hamda alohida mavzu sifatida o‘rganilmagan.
Beshinchidan, qayta nikoh qurishda katta avlod bilan yosh avlodning zamon 
o‘zgarishlari bilan tasavvurlar orasidagi tafovutlar yuzaga kelgan.