Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

Ключевые слова: 
каратэ, пестицид, эмбриональное развитие, растительный 
антиоксидантный фактор(РАФ), фермент, глутатионредуктаза, сыворотка крови, 
печень. 
277

---

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
 
ILMIY AXBOROTLARI 2020/5 
EFFECTS OF PESTICIDE KARATE ON THE ACTIVITY OF SOME ENZYME ENERGIES OF 
RAT EMBRYONS AND EXPLORATION OF CORRECTION METHOD 
 
Isabekova M.A. – senior teacher of Tashkent State Pedagogical University 
Bobokhonova D.B. –senior teacher of Tashkent State Pedagogical University 
Mirkhamidova P. – professor of Tashkent State Pedagogical University 
 
 Annotation.
Various harmful substances entering the body affect all organs and 
tissues, causing various pathological conditions. The effect of pesticide karate on the activity 
of certain enzymes in the liver of rat embryos has been studied. The studies were performed 
on the 3rd, 13th, and 19th days of pregnant rats. A positive effect of plant antioxidant factor 
(OAO)-protected rat embryos on serum enzyme activity was found. 
 Key words:
karate, pesticide, embryonic development, antioxidant, enzyme, 
glutathione reductase, serum, liver. 
 
Maʼlumki, organizmga kirgan turli zararli moddalar barcha organ va toʻqimalarga taʼsir 
koʻrsatadi. Jigar–detoksikatsiya funksiyasini bajarganligi sabab, koʻpgina ksenobiotiklar 
qatori piretroid pestitsidlar guruhiga kiruvchi karate ham jigarda toʻplanadi va 40 kungacha 
uning qoldiq miqdorini aniqlash mumkin (2). Pestitsidlar yogʻda yaxshi eriydigan moddalar 
boʻlib (1), ular toʻqimalar membranalari orqali bemalol oʻtib, ularning strukturasini osongina 
shikastlaydi 
va 
erkin 
radikallar 
zanjirli reaksiyasini hosil 
qiluvchi 
lipidlarning peroksidli oksidlanishiga olib keladi (3,8). 
Jigar hujayralari antioksidant tizimining muhim komponenti glutationreduktaza jigar 
hujayralarida qaytarilgan glutationning normal miqdorini taʼminlashga javobgar, uning 
vazifasi koʻpchilik fermentlarni faol konformatsiyada ushlab turishdan iborat. Uning 
koʻpchilik qismi qaytarilgan holatda boʻlib, reaktiv va zaharli mahsulotlarni inaktivatsiyasida 
muhim ahamiyatga ega(4). 
Adabiyotlarda keltirilgan maʼlumotlar shuni koʻrsatadiki, turli kimyoviy tabiatiga ega 
boʻlgan pestitsidlar inson va hayvonlar organizmiga jiddiy xavf tugʻdirmoqda. (2) 
Tadqiqot ishimizda karateni homilador kalamushlar va ular embrionlari 
jigarining funksional holatiga 
taʼsirini 
oʻrgandik, 
jigarning organospetsifik fermenti alaninaminotransferaza (ALT) 
va aspartataminotransferaza (AST) larning aktivligini qon zardobida aniqladik. 
Maʼlumki, bu fermentlar jigar oqsillarining almashinuvida muhim vazifani bajaradi. 
Tadqiqotlarni homilador kalamushlarda olib borildi. 
1-guruh homilador kalamushlarning 3-, 13- va 19-kunlarida 1 ml karatening LD 50 1/10 
dozasini peroral usul bilan yuborildi. 
2-guruh homilador kalamushlarga yuqorida koʻrsatilgan dozada karate yuborilgandan 
30 minutdan soʻng oʻsimlik antioksidantining 5 %li eritmasidan 1 ml 4 kun 
mobaynida peroral usulda 
yuborildi. 
Nazorat guruhidagi kalamushlarga 1 
mldan suv 
yuborildi. 
Tadqiqotlarni 
homilador 
kalamushlarning 
21-kunida 
olib 
borildi. Glutationreduktaza fermentining detoksikatsiya jarayonidagi ishtirokini zaharlangan 
kalamushlar embrionining jigari gomogenatida glutation reduktaza aktivligini aniqladik. 
Ularning embrionlarini jigarida va qon zardobida aniqladik. Homilador kalamushlarning 
60ga yaqin embrionlarida tadqiqot ishlari olib borildi. 
Glutation reduktazaning faolligi bizning tadqiqot natijalarimizga koʻra 78.9 nmol NAD-
H/ min/mg oqsilga, mikrosomalarda 59,6 nmol NAD-H/min/mg oqsilga teng koʻrsatgichlarni 
fermentning 100 % faollanish deb qabul qilingan. 
278

---

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
 
ILMIY AXBOROTLARI 2020/5 
Homiladorlikning 3-kuni nazorat va karate guruhlarning orqasidagi farq 10,27 
%ni tashkil qiladi, homila rivojlanishining 13-kunlik embrionlarda kuzatuvimiz tahlili shuni 
koʻrsatdiki, yaʼni oʻrtasidagi farq 26,97 % ga oshganligini, 3-kunlik homila bilan 
solishtirilganda, karate zaharlangan homila embrioni rivojlanish jarayoniga taʼsir 
koʻrsatib glutationreduktaza fermenti aktivligini oshishiga olib keladi, 19 kunli 
homila embironlari nazorat va karate guruhlari orasidagi farq 14,6 %ni tashkil etishi 
kuzatildi. Jigar zaharlanganda, glutation-reduktazaning faolligi oshib boradi, bu natijalar 
esa antitoksik himoya funksiyasini taʼminlovchi glutationreduktaza fermentining 
karate 
pestitsidiga nisbatan yuqori taʼsirchanlikka ega ekanligini koʻrsatdi. 
Maʼlumki, glutation reduktaza jigar 
hujayralarida qaytarilgan glutationning normal 
miqdorini taʼminlashga javobgar boʻlib, u kompensator xarakterga ega. Karate 
bilan zaharlangan kalamushlar 
jigari 
hujayralari 
mitoxondriyalari 
va mikrosomalarida glutationreduktazaning faolligining ortishi, karate taʼsirida jigarda 
qaytarilgan glutationlar miqdorining ortishi bilan bog‘liqdir. 
ALT va AST fermentlar faolligini kalamushlar va ularning embrionlarini qon zardobida 
aniqlandi. Homiladorlikning 3-,13-,19-kunlarida pestitsid bilan zaharlangan hayvonlarning 
qon zardobidagi ALT va AST fermentlari 300, 209, 263 % va 301, 217, 265 %ga nazorat 
guruhiga nisbatan yuqori ekanligi aniqlandi. Oʻsimlik antioksidanti bilan himoyalangan 
kalamushlarda 137, 112, 130 % va 160, 119, 150 % nazoratga nisbatan ortiq ekanligi kuzatildi. 
(Jadval -1)